توضيح مراد از جمله:" يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 423

خداى سبحان منافقين را از جهت اينكه مخبر به رسالت رسول خدايند تكذيب مى‏كند، ولى خبر آنان را تكذيب نمى‏كند، چون خبرشان رسالت رسول خدا (ص) بود، و خداى تعالى خودش هم بدرستى آن شهادت مى‏دهد.

توضيح مراد از جمله:" يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ"

و عكس آن يعنى تصديق خبر، در آيه" وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ قالُوا هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ" «1» كه حكايت كلام مؤمنين است آمده، زيرا مى‏فرمايد مؤمنين خدا و رسول را در خبر تصديق مى‏كنند، و نظرى به تصديق مخبر ندارد.

و كوتاه سخن ظاهر جمله" يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ" اين است كه رسول اكرم (ص)، خدا را در وحيى كه به وى نازل مى‏كند تصديق مى‏نمايد ولى مؤمنين را در آنچه كه مى‏گويند تصديق نمى‏كند، بلكه تصديق مى‏نمايد به نفع مؤمنين، هر يك از آنها كه به وى خبرى دهد، به اين معنا كه كلام مخبر را حمل بر صحت نموده، به او نمى‏گويد تو در اين گفتارت دروغ مى‏گويى، و يا غرض سويى دارى، اينكار را نمى‏كند، و در عين حال اثر صحت هم بر آن خبر مترتب نمى‏سازد، و همين خود باعث است كه همواره تصديقش به نفع مؤمنين تمام شود، بخلاف اينكه همه خبرها و حرفهايى را كه مى‏شنود صحيح بداند و اثر صحت هم بر آن بار كند، و يا اگر آن را دروغ دانست صريحا به رخ گوينده‏اش بكشد كه تو دروغ مى‏گويى، كه در اين صورت تصديقش به نفع مؤمنين تمام نمى‏شود و نظام اجتماع مؤمنين بر هم مى‏خورد، و اين معنا همانطور كه گفتيم وجه دوم را تاييد مى‏كند.

و بعيد نيست كه مقصود از" مؤمنين" جامعه مؤمنين باشد، هر چند در آن جامعه، افراد منافقى هم باشند، و بنا بر اين، مقصود از جمله" لِلَّذِينَ آمَنُوا" مؤمنين حقيقى، و در اين صورت معناى آيه چنين مى‏شود: رسول خدا (ص) كلام پروردگارش را تصديق مى‏نمايد، ولى كلام فرد فرد جامعه شما را على الظاهر تصديق مى‏كند، چون فرد فرد آنان حتى منافقين ايشان، جزو جامعه شمايند، و اين تصديق ظاهرى كه به نفع اجتماع است براى خصوص مؤمنين واقعى رحمت نيز هست، زيرا اين عمل، آنان را به راه راست دلالت مى‏كند.

و اگر منظور از" لِلَّذِينَ آمَنُوا" افرادى باشند كه در اول بعثت و قبل از فتح مكه مسلمان شدند- هم چنان كه در سابق هم گذشت كه كلمه" الذين آمنوا" در قرآن كريم يك اسمى است تشريفى براى آن مردان با ايمانى كه در صدر اسلام ايمان آوردند- آن وقت منظور از مؤمنين در

(1) وقتى مؤمنان احزاب را ديدند گفتند اين همان وعده‏اى است كه خدا و رسولش به ما دادند و خدا و رسولش راست گفتند. سوره احزاب آيه 22