روايات مختلفى كه در ذيل آيه:" يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ ..." و شان نزول آن نقل شده‏اند - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 460

" اگر توبه كنند براى خودشان خوب است" چون منجر به آمرزش و بهشت مى‏شود،" و اگر اعراض كنند، و توبه نكنند خداوند به عذاب دردناكى در دنيا و آخرت مبتلايشان مى‏كند".

اما عذاب دنيوى ايشان با سياست و مجازات بدست پيغمبر است، و يا به استدراج و مكر خدايى، و اگر هيچ عذابى نبينند مگر همين كه دارند با نفاق خود بر خلاف نظام عالم كه بر اساس راستى و ايمان تنظيم شده سير مى‏كنند، همين سلسله اسباب ايشان را خرد و رسوا مى‏كند، و همين عذاب براى آنان بس است، هم چنان كه خداى تعالى فرموده:" وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ" «1». و اما عذاب آخرت ايشان معلوم است كه آتش دوزخ خواهد بود.

و اينكه فرمود:" وَ ما لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ" معنايش اين است كه اين مردم در زمين كسى را نخواهند داشت كه سرپرست امورشان شود، و عذاب را از ايشان برگرداند، و همچنين ياورى نخواهند داشت كه در دفع عذاب موعود كمكشان كند، براى اينكه ساير منافقين هم مثل خود اينان گرفتارند و در فساد در يك صف قرار داشته، همه بر روى يك ريشه استوارند كه از ساير اسباب جهان منقطع و جداست، و در برابر آن اسباب محكوم به فنا است، پس در نتيجه نه سرپرستى دارند و نه ناصرى. و بعيد نيست اين جمله از آيه اشاره باشد به آن بيانى كه ما در معناى عذاب دنيا كرديم.

بحث روايتى

روايات مختلفى كه در ذيل آيه:" يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ ..." و شان نزول آن نقل شده‏اند

در مجمع البيان در ذيل آيه" يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ ..."، گفته است:

بعضى گفته‏اند اين آيه در باره دوازده نفر نازل شده كه در عقبه كمين كرده بودند، تا وقتى رسول خدا (ص) در مراجعت از تبوك بدانجا مى‏رسد بر سرش بتازند و او را از پاى درآورند، و ليكن جبرئيل رسول خدا (ص) را از اين جريان خبردار كرد و دستور داد افرادى را بفرستند تا با تازيانه به سر و صورت شتران آنان بزنند.

در آن موقع عمار ياسر زمام مركب رسول خدا (ص) را مى‏كشيد و حذيفه آن را از عقب مى‏راند، حضرت به حذيفه فرمود: به سر و صورت مركب‏هاى آنها بزن. عرض كرد: من هيچ يك از ايشان را نمى‏شناسم. رسول خدا (ص) فرمود: اينها فلانى و

(1) و خدا مردم تبه‏كار را هدايت نمى‏كند. سوره توبه آيه 24