لطفا منتظر باشید ...
معناى اتباع به احسان در جمله:" وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ" كه وصف طبقه سوم از مؤمنين است
پس دو صنف اول جز با مهاجرين تا قبل از بدر، و انصار، يعنى مردم مدينه تطبيق ندارد، و اما صنف سوم يعنى" الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ" در اين صنف نيز قيدى آورده كه نكتهاى را افاده مىكند، و آن قيد" باحسان" است.مقدمة بايد دانست كه در زبان عرب براى حرف" باء" چند معنا است، گاهى به معناى" فى- در" بكار مىرود، و گاهى معناى سببيت را مىرساند، و گاهى مصاحبت را، و در جمله مورد بحث نمىتواند به معناى" فى" بوده و معناى جمله اين باشد:" و كسانى كه سابقين اولين را در احسان متابعت كردهاند"، چون مىدانيم منظور آيه اين نيست. و همچنين به معناى سببيت هم نيست، زيرا اگر به اين معنا باشد مفاد آيه چنين مىشود:" و كسانى كه سابقين اولين را بخاطر احسان پيروى كردهاند"، چون اگر به اين معنا باشد، و همچنين اگر به معناى" فى" مىبود، كلمه" احسان" را با الف و لام مىآورد، و مىفرمود:" بالاحسان"، و ليكن كلمه نامبرده را بدون الف و لام آورده، و از معانى" باء" مناسبتر با اين كلمه همان معناى سوم است.و در نتيجه مقصود از اين قيد اين مىشود:" تبعيت آنان همراه با يك نوع احسان بوده باشد" و خلاصه، احسان، وصف براى پيروى مىشود.خواهيد گفت مگر پيروى چند جور است؟ در جواب مىگوئيم: ما از خود قرآن كريم استفاده مىكنيم كه پيروى دو جور است، يكى مذموم و ناپسند، و ديگرى ممدوح و پسنديده، و قرآن كريم پيروى كوركورانه و از روى جهل و هواى نفس،- مانند پيروى مشركين از پدرانشان و پيروى اهل كتاب از احبار و رهبانان و نياكانشان- را كه جز متابعت هوى و شيطان، انگيزه ديگرى ندارد مذمت مىكند. پس، كسى كه پيرويش اينچنين باشد پيرويش بد و مذموم، و كسى كه از حق پيروى كند پيرويش خوب و ممدوح است، و خداى تعالى در باره آن مىفرمايد" الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ" «1».و از جمله شرايط احسان در پيروى يكى اين است كه عمل تابع، كمال مطابقت را با عمل متبوع داشته باشد، كه اگر نداشته باشد باز پيروى بد و مذموم است.پس، ظاهرا منظور از طبقه سوم يعنى" الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ" كسانى هستند كه با پيروى نيك آن دو طبقه را پيروى كنند، يعنى پيرويشان به حق باشد- و يا به عبارتى پيرويشان(1) و كسانى كه گفتار را مىشنوند و بهترين آن را پيروى مىكنند ايشانند آن كسانى كه خدا هدايتشان كرده. سوره زمر آيه 18
