معناى:" كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ" و اينكه مراد از آن در آيه شريفه چه كسانى است‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 50

كيد شما را خنثى مى‏كنيم، و جمعيت شما كارى برايتان صورت نمى‏دهد هر چند هم زياد باشد، هم چنان كه در اين دفعه كارى صورت نداد، آرى خداوند با مردمان با ايمان است، و كسى كه خدا با او است هرگز مغلوب نمى‏شود.

و به اين بيان تاييد مى‏شود رواياتى كه وارد شد به اينكه ابو جهل در روز جنگ بدر در موقعى كه دو صف روبرو شدند و يا در موقعى كه داشتند صف‏آرايى مى‏كردند گفت:

" بارالها محمد از ميان ما بيشتر از ما قطع رحم كرد، و دينى آورد كه ما آن را نمى‏شناسيم پس ما را عليه او يارى كن" و همچنين روايات ديگرى كه مجمع البيان از ابى حمزه نقل كرده- و مضمونش با بيان ما مناسب‏تر است- كه وى گفت: بارالها دين ما دين قديمى است و دين محمد دين تازه است پروردگارا هر كدام از اين دو دين نزد تو محبوب‏تر و مورد رضايت بيشتر تو است اهل آن دين را امروز نصرت بده".

البته بعضى از مفسرين گفته‏اند خطاب در آيه متوجه به مؤمنين است، و آن گاه مضامين جملات آن را بر طبق اين نظريه توجيه كرده‏اند، و ليكن توجيهاتشان موافق با ذوق سليم نيست، و فائده‏اى هم ندارد كه ما بحث خود را با نقل آن و مناقشه در آن طولانى كنيم، كسانى كه بخواهند از آن نظريه اطلاع حاصل كنند مى‏توانند به تفسيرهاى مبسوط مراجعه نمايند.

" يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ" ضمير" عنه" بطورى كه از سياق كلام برمى‏آيد به رسول خدا (ص) بر مى‏گردد، يعنى از رسول خدا روى برمتابيد با اينكه داريد دعوت حقه‏اى را كه به وى وحى شده مى‏شنويد و اوامر و نواهى او را كه همه به صلاح دين و دنياى شما است به گوش خود مى‏شنويد، البته در آيه شريفه اوامر و نواهى مربوط به جنگ منظور كلام است و ليكن بيان آيه عام است.

معناى:" كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ" و اينكه مراد از آن در آيه شريفه چه كسانى است‏

" وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ" معناى اين جمله روشن است ولى بايد دانست كه در آن يك نوع توهينى به مشركين شده كه گفتند ما شنيديم و ليكن نمى‏شنوند، و اين گفتارشان را خداى تعالى در چند آيه بعد حكايت نموده و مى‏فرمايد:" وَ إِذا تُتْلى‏ عَلَيْهِمْ آياتُنا قالُوا قَدْ سَمِعْنا لَوْ نَشاءُ لَقُلْنا مِثْلَ هذا" «1» و اينكه مى‏فرمايد" نمى‏شنوند" معنايش اين است كه اگر مى‏شنيدند قبولش مى‏كردند هم چنان كه فرموده:

(1) وقتى آيات ما بر ايشان تلاوت شود مى‏گويند اين را كه شنيديم و اگر بخواهيم ما هم نظير آن را مى‏گوييم. سوره انفال آيه 31