اقوال مفسرين در باره مراد از چهار ماه در آيه:" فَسِيحُوا فِي الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 198

" فَسِيحُوا فِي الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَ أَنَّ اللَّهَ مُخْزِي الْكافِرِينَ"" سياحت" به معناى راه افتادن و در زمين گشتن است، و به همين جهت به آبى كه دائما روان است مى‏گويند" سائح".

اينكه قرآن مردم را دستور داد كه در چهار ماه سياحت كنند كنايه است از اينكه در اين مدت از ايام سال ايمن هستند، و هيچ بشرى متعرض آنان نمى‏شود، و مى‏توانند هر چه را كه به نفع خود تشخيص دادند انجام دهند زندگى يا مرگ. در ذيل آيه هم كه مى‏فرمايد:" وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَ أَنَّ اللَّهَ مُخْزِي الْكافِرِينَ" نفع مردم را در نظر گرفته و مى‏فرمايد: صلاح‏تر بحال ايشان اين است كه شرك را ترك كرده و به دين توحيد روى آورند، و با استكبار ورزيدن خود را دچار خزى الهى ننموده و هلاك نكنند.

و اگر از سياق غيبت به سياق خطاب التفات نموده براى اين است كه خصم را مورد خطاب قرار دادن و با صراحت و جزم او را تهديد كردن نكته‏اى را مى‏رساند كه پشت سر او گفتن اين نكته را نمى‏رساند و آن عبارتست از نشان دادن قدرت و تسلط بر خصم و ذلت و خوارى او در برابر خشم و غضب خود.

اقوال مفسرين در باره مراد از چهار ماه در آيه:" فَسِيحُوا فِي الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ"

مفسرين در اين آيه در اينكه منظور از" چهار ماه" چيست اختلاف كرده‏اند، بعضى گفته‏اند: ابتداى آن روز بيستم ذى القعده است، و مقصود از" روز حج اكبر" همين روز است، و بنا به گفته آنها چهار ماه عبارتست از ده روز از ذى القعده و تمامى ذى الحجه و محرم و صفر و بيست روز از ربيع الاول، و در اين قول اشكالى است كه بزودى خواهد آمد.

عده‏اى ديگر گفته‏اند: اين آيات در اول ماه شوال در سال نهم هجرت نازل شده. و قهرا مقصود از چهار ماه، شوال و ذى القعده و ذى الحجه و محرم است و اين چهار ماه با تمام شدن ماههاى حرام تمام مى‏شود «1» و آنچه آنان را وادار به اين قول كرده اينست كه گفته‏اند منظور از جمله" فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا ..."، كه بعد از دو آيه ديگر است ماههاى حرام معروف يعنى ذى القعده و ذى الحجه و محرم است كه انسلاخ آنها با انقضاء ماههاى چهارگانه مورد بحث مطابقت مى‏كند، و اين قول دور از صواب و ناسازگار با سياق كلام است و قرينه مقام هم با آن مساعد نيست.

احتمالى كه هم سياق آيه دلالت بر آن دارد و هم قرينه مقام يعنى قرار گرفتن حكم در

(1) تفسير روح المعانى ج 10 ص 43 و تفسير المنار ج 10 ص 152