آيه شريفه، ناظر به زندگى حقيقى انسان است كه اشرف و اكمل از حيات دنيوى است و با علم و عمل درك مى‏شود - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 56

در آن آدمى جز به نور ايمان و روح عبوديت سير نمى‏كند، هم چنان كه فرموده:" أُولئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمانَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ" «1» و نيز فرموده:" أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها" «2».

آيه شريفه، ناظر به زندگى حقيقى انسان است كه اشرف و اكمل از حيات دنيوى است و با علم و عمل درك مى‏شود

پس اين زندگى يك زندگى ديگرى است عالى‏تر و گرانبهاتر از زندگى عمومى دنيا كه در آن همه رقم آدمها و حتى حيوانها هم به سر مى‏برند، و از امثال جمله" وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ" «3» و همچنين جمله" وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا" «4» برمى‏آيد كه باز يك زندگى ديگرى است ما فوق آن دو زندگى كه گفتيم، و به زودى در باره اين زندگى سوم بحث مفصلى در جاى مناسب خواهد آمد- انشاء اللَّه-.

و كوتاه سخن، پس براى آدمى يك زندگى حقيقى هست كه اشرف و كامل‏تر از حيات و زندگى پست دنيايى او است، و وقتى به آن زندگى مى‏رسد كه استعدادش كامل و رسيده شده باشد، و اين تماميت استعداد به وسيله آراستگى به دين و دخول در زمره اولياى صالحين دست مى‏دهد، هم چنان كه رسيدن به زندگى دنيايى وقتى دست مى‏دهد كه نطفه‏اش رشد نموده و هم چنان نمو كند تا استعدادش براى درك آن كامل شود يعنى به صورت جنين در آيد.

و آيه مورد بحث كه مى‏فرمايد:" يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِيكُمْ" اشاره به همان استعداد نموده و مى‏فرمايد پذيرفتن و عمل كردن به آن دستوراتى كه دعوت حقه اسلامى، بشر را به آن مى‏خواند انسان را براى درك آن زندگى حقيقى مستعد مى‏سازد، هم چنان كه اين زندگى حقيقى هم منشا و منبع اسلام است، و علم نافع و عمل صالح از آن زندگى سرچشمه مى‏گيرد، و در همين معنا است آيه شريفه" مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ" «5».

(1) آنان خدا در دلهايشان ايمان را نوشته و ايشان را بر وحى از خود تاييد فرموده. سوره مجادله آيه 22

(2) آيا كسى كه مرده بود و پس ما او را زنده كرديم و نورى برايش قرار داديم كه با آن در ميان مردم آمد و شد (و زندگى) مى‏كند مانند كسى است كه در ظلمات قرار گرفته و از آن بيرون شدنى نيست؟ سوره انعام آيه 122

(3) او را به روح القدس تاييد كرديم. سوره بقره آيه 253

(4) و اين چنين وحى فرستاديم بسوى تو روحى از امر خود را. سوره شورى آيه 52

(5) كسى كه از مرد و زن با داشتن ايمان عمل صالح كند پس ما او را به يك زندگى طيبى زنده كرده و اجرشان را به سنگ تمام و بهتر از آنچه مى‏كردند مى‏دهيم. سوره نحل آيه 97