رواياتى در مورد خمس و مستحقين آن در ذيل آيه شريفه:" وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ ..." - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 134

و همين سابقه اقتضا مى‏كند كه مشركين را بندگانى خارج از رسوم بندگى بداند، و به همين جهت سياق تشبيه را تغيير داده و با اينكه در آيه اول فرموده بود:" كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ" در اينجا فرمود:" كَذَّبُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ" و اين سياق را نيز كه سياق غيبت است به سياق تكلم با غير (ما) تغيير داده و فرموده:" فَأَهْلَكْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ" تا دلالت كند بر اينكه خداى سبحان پروردگار ايشان و هلاك كننده ايشان است، و اگر فرمود" هلاك كرديم" و نفرمود" هلاك كردم" براى دلالت بر عظمت شان و جلالت مقام بود و نيز براى اين بود كه بفهماند وسايطى هستند كه به امر او عمل نموده و مجرى مشيت او هستند.

و اگر در جمله" وَ أَغْرَقْنا آلَ فِرْعَوْنَ" مفعول را به اسم ظاهر آورد و نفرمود:" و اغرقناهم" براى اين بود كه اگر به ضمير مى‏آورد باعث اشتباه مى‏شد، و خواننده خيال مى‏كرد ضمير، هم به آل فرعون برمى‏گردد و هم به" الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ".

و معناى جمله" وَ كُلٌّ كانُوا ظالِمِينَ" اين است كه همه اين اقوامى كه به عذاب خدا گرفتار شدند چه كفار قريش و چه آل فرعون و چه آنها كه قبل از فرعونيان بودند همه ستمگر و نسبت به خداى تعالى ظالم بودند.

و از اين بيان اين نكته نيز استفاده مى‏شود كه خداى سبحان هيچ وقت كسى را به عقاب خود گرفتار نكرده و نعمتش را مبدل به نقمت نمى‏كند مگر وقتى كه ظالم شمرده شود و ظلم كفران نعمت و كفر به آيات خدا را مرتكب گردد، پس خداوند جز مستحقين را به عذاب خود معذب نمى‏سازد.

بحث روايتى

رواياتى در مورد خمس و مستحقين آن در ذيل آيه شريفه:" وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ ..."

در كافى بسند خود از على بن ابراهيم از پدرش از ابن ابى عمير از حسين بن عثمان از سماعه روايت كرده كه گفت: از امام ابى الحسن (ع) از مساله خمس سؤال كردم، حضرت فرمود: خمس در هر فائده‏اى كه مردم مى‏برند چه كم و چه زياد واجب است «1».

و نيز از على بن ابراهيم از پدرش از حماد بن عيسى از اصحاب ما (راويان شيعه) از عبد صالح (موسى بن جعفر- (ع)) روايت كرده كه فرمود: خمس در پنج چيز واجب است: در غنيمت‏ها، غوص، گنجها، معادن و كشتى‏رانى، از همه اين چند صنف خمس گرفته‏

(1) كافى ج 1 ص 545