لطافت تعبير از حال اهل كتاب به:" يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 328

كافى نيست و توحيد را نمى‏رساند، و بايد اضافه كرد آن الهى را بايد پرستيد كه جز او الهى نيست.

اين دو معنا از عبادت را خداى تعالى در آيه" قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى‏ كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ" «1» جمع نموده، و اضافه كرده است كه بايد عبادت را بهر دو معنايش به خداى تعالى اختصاص داد، و اختصاص دادن آن به خدا همان اسلام و تسليم در برابر اوست كه هيچ انسانى از آن مفرى ندارد.

" سُبْحانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ" اين جمله تقديس و تنزيه خداى تعالى است از شرك و نواقصى كه اعتقاد به ربوبيت احبار و رهبان، و همچنين ربوبيت مسيح مستلزم آنست.

آيه مورد بحث بمنزله بيان علت مطلبى است كه در اولين آيه از آيات مورد بحث يعنى آيه" الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ" بيان شده بود، زيرا گرفتن اله و يا آلهه بجاى خداى سبحان، با ايمان به او و ايمان به روز جزا كه در آن ملكى جز ملك خدا نيست جمع نمى‏شود.

لطافت تعبير از حال اهل كتاب به:" يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ"

" يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ ..."

كلمه" اطفاء" به معناى خاموش كردن آتش و يا نور است، و حرف" باء" در كلمه" بافواههم" براى آلت و يا سببيت است.

و اگر فرموده:" با دهن‏هايشان" براى اين است كه معمولا چراغ را با دهن خاموش مى‏كنند. در مجمع البيان در اين باره گفته است: اين تعبير از تعبيرات عجيب است، زيرا با همه كوتاهيش هم مطلب را رسانده، و هم شان اهل كتاب را تحقير و نقشه‏هاى آنان را كور و ضعيف معرفى كرده است، چون دهن‏ها تنها حريف خاموش كردن چراغ‏ها و نورهاى ضعيفند، نه نورهاى بزرگ همچون آفتاب، و نورهاى بزرگتر از آن «2».

زمخشرى نيز در تفسير كشاف خود گفته: اين آيه حال اهل كتاب را در باطل كردن نبوت خاتم الانبياء بوسيله تكذيب مثل زده به حال كسى كه مى‏خواهد نور عظيمى را كه همه آفاق را فرا گرفته، و خدا هم اراده كرده كه روز به روز پرتوش بيشتر شود تا در اشراق و پرتو

(1) بگو اى اهل كتاب بيائيد بسوى كلمه‏اى كه ميان ما و شما (نه مشركين) عادلانه است، (و آن اين است كه) جز خداى تعالى كسى و چيزى را نپرستيم و چيزى را براى او شريك نگيريم، و بعضى از ما بعضى ديگر را پروردگار ندانيم، (اى مسلمانان) اگر پشت كردند بگوئيد (اعراض شما ما را از راه حقى كه پيش گرفته‏ايم منصرف نمى‏كند) گواه باشيد كه ما بر اسلام خود پايداريم. سوره آل عمران آيه 64

(2) مجمع البيان، ج 5 ص 24