مقصود از" أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ" اينست كه آنهايى كه فقط سقايت و عمارت كرده‏اند در مقابل مؤمنين مهاجر و مجاهد هيچ درجه و فضيلتى ندارند

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

‌صفحه‌ى 273

از آنچه گذشت معلوم شد: اولا جمله" وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ" جمله حاليه‏ايست كه وجه انكار حكم مساوات را كه در جمله" أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ ..." گذشت بيان مى‏كند.

و ثانيا مراد از ظلم همان شركى است كه در حال سقايت و عمارت داشته‏اند، نه حكم به مساوات ميان سقايت و عمارت و ميان جهاد و ايمان.

و ثالثا مراد اين است كه بفهماند چنين كسانى عملشان سودى نداشته و بسوى سعادت كه همان بلندى درجه و رستگارى و رحمت و رضوان و بهشت جاويد است راهبريشان نمى‏كند.

" الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ ..."

بيان حكم حقى است كه خداى تعالى در مساله دارد و بعد از آن كه حكم مساوات را حق ندانست، اينك مى‏فرمايد: كسى كه ايمان آورد، و در راه خدا بقدر تواناييش جهاد كرد، و از مال و جانش مايه گذاشت، در نزد خدا درجه‏اش بالاتر است، و اگر مطلب را بصورت جمع آورد، و فرمود:" كسانى كه ..." براى اين است كه اشاره كند به اينكه ملاك فضيلت، وصف مذكور است، نه شخص معينى.

و اينك در سابق گفتيم آيه دلالت دارد بر اينكه عمل بدون ايمان فضيلتى نداشته و براى صاحبش نزد خدا باعث درجه‏اى نمى‏شود، خود قرينه است بر اينكه معناى آيه اين نيست كه هر دو طايفه درجه دارند، و ليكن درجه آنهايى كه ايمان و جهاد دارند از آنهايى كه فقط سقايت و عمارت دارند بالاتر است.

بلكه مقصود آيه بيان اين است كه نسبت ميان اين دو طائفه نسبت افضل است بكسى كه اصلا فضيلتى را واجد نيست، مانند مقايسه‏اى كه ميان اكثر و اقل است، كه بايد يك حد وسطى را فرض كرد و آن دو را با آن سنجيد، و خلاصه در اقل و اكثر سه چيز هست، يكى امر متوسطى كه مقياس و معدل است، و ديگرى آن طرفى كه از حد متوسط بيشتر است سوم آن طرفى كه از آن حد متوسط كمتر است. بنا بر اين، اگر اكثر را با خود اقل بسنجيم با چيزى سنجيده‏ايم كه اصلا كثرت ندارد.