ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 139

مؤلف: روايات در اين باب از طريق شيعه و سنى زياد است، و آن رواياتى كه عمل و رفتار رسول خدا (ص) را حكايت مى‏كند، و از طرق عامه رسيده است از جهت مضمون مختلفند، مضمون بعضى از آنها اين است كه رسول خدا (ص) خمس را به چهار سهم تقسيم مى‏كرده و در برخى ديگر اين است كه آن حضرت به پنج سهم تقسيم مى‏كرده است.

چيزى كه هست اگر مسلم نباشد نزديك به مسلم است كه در اين روايات يكى از سهام چهارگانه و يا پنجگانه مختص به قرابت رسول خدا (ص) است، و مقصود از ذى القربى در قرآن در آيه خمس هم ايشانند، و اين مخالف با رواياتى است كه از ائمه اهل بيت (ع) رسيده.

و نيز نزديك به مسلم در اين روايات است كه رسول خدا (ص) تا چندى كه زنده بود خمس را ميان دودمان عبد المطلب تقسيم مى‏كرد، و در زمان خلفاى سه‏گانه از ايشان منقطع گرديد، و باز بعد از ايشان هم چنان از ايشان بريده شد.

و باز از مسلمات اين روايات است كه خمس مختص به غنيمت‏هاى جنگى است، و اين نيز با روايات وارده از طرق ائمه اهل بيت (ع) مخالف است، زيرا اهل سنت روايات خمس را در غنيمت‏هاى ديگرى كه به حسب لغت غنيمت شمرده مى‏شود واجب نمى‏داند، و ليكن اين روايات در آنها نيز واجب مى‏داند.

مطالبى كه از نظر بحث تفسيرى بايد در باره آيه مورد بحث گفته شود گفته شد، و البته در ذيل اين آيه مباحث ديگرى از نظر كلام و از نظر فقه هست كه چون مربوط به غرض تفسيرى ما نيست ايراد نمى‏شود. و در اينجا نيز بحثى از نظر حقوق و اينكه خمس چه اثرى در مجتمع اسلامى داشته و دارد بايد شود كه- ان شاء اللَّه- در ضمن گفتار در پيرامون زكات ايراد مى‏گردد.

باقى مى‏ماند بحث در اينكه روايات داشت: خداى سبحان غرضش از تشريع خمس احترام اهل بيت رسول خدا (ص) و دودمان او بوده و خواسته است تا محترم‏تر از آن باشند كه چرك اموال مردم را بگيرند. و ظاهر اين روايات اين است كه نكته مذكور را از آيه زكات كه خطاب به پيغمبرش مى‏فرمايد:" خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ" «1» گرفته شده باشد، چون تطهير و تزكيه (پاكيزه كردن) هميشه در

(1) بگير از اموالشان صدقه‏اى را تا به آن وسيله پاك و پاكيزه‏شان سازى و درود فرست بر ايشان كه درود تو مايه آرامش آنان است و خدا شنواى و دانا است. سوره توبه آيه 103