ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 54

خداوند در قرآن مجيد مى‏فرمايد:" فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ" «1» و در سوره" اعلى" مى‏فرمايد:" الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى وَ الَّذِي قَدَّرَ فَهَدى‏- و پس از پنج آيه- فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّكْرى‏ سَيَذَّكَّرُ مَنْ يَخْشى‏ وَ يَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى" «2» و در سوره" شمس" مى‏فرمايد:

" وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها" «3» آرى، گاهى مى‏شود كه انسان در اعتقاد و يا عملش از طريق حق منحرف شده و دچار اشتباه مى‏گردد، ليكن اين خطا و اشتباه مستند به فطرت انسانى او و هدايت الهى نيست، بلكه بخاطر اين است كه او خودش عقل خود را دزديده و در اثر پيروى هواى نفس و تسويلات جنود شيطان راه رشد خود را گم كرده است، هم چنان كه قرآن فرموده:" إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدى‏" «4» و نيز فرموده:" أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‏ عِلْمٍ" «5».

پس اين امور و علم و عملى كه فطرت انسانى انسان را بسوى آن دعوت مى‏كند لوازم زندگى سعيد انسانى و آن زندگى است كه جا دارد نامش را زندگى گذاشت و چنين زندگى به چنين علم و عملى نيازمند است هم چنان كه چنين علم و عمل مستلزم چنان زندگى است، و زندگى را از اينكه دچار منافيات شده و در نتيجه اثرش خنثى گردد حفظ نموده و دوباره به مسير اولش باز مى‏گرداند.

از اينجا نتيجه مى‏گيريم كه اگر انسان از راه راستى كه فطرتش او را به آن دعوت نموده و هدايت الهى بسوى آن سوقش مى‏دهد منحرف شود قطعا لوازم سعادت زندگى را از دست داده‏

(1) آفرينش خدا كه سرشت مردم را بر طبق آن آفريد، هيچ دگرگونى در خلق خدا نيست اينست دين استوار. سوره روم آيه 30

(2) آن كسى كه آفريد پس آفرينش را راست و معتدل كرد، و آن كس كه اندازه‏گيرى نمود و هدايت كرد- پس از پنج آيه- پس تذكر ده اگر تذكر سود بخشد، زود است آن كس كه مى‏ترسد متذكر شود، و آن كس كه بد بخت‏تر است از آن دورى كند. سوره اعلى آيات 5 تا 11

(3) قسم به نفس و آن كس كه خلقت آن را راست كرد، سپس گنهكاريش را و تقوايش را به او الهام نمود، به تحقيق رستگار شد كسى كه نفس را تزكيه كرد و زيانكار شد آن كس كه قدرش را نشناخت (و آن را بسوى گمراهى كشانيد). سوره شمس آيه 10

(4) پيروى نمى‏كنند مگر پندار را و آنچه كه دلها هوس مى‏كند با اينكه به تحقيق از ناحيه پروردگارشان هدايت بيامدشان. سوره نجم آيه 23

(5) پس آيا ديدى كسى را كه هوى و هوس خود را خداى خود گرفت، و خداوند او را در عين دانايى گمراه ساخت. سوره جاثيه آيه 22