صهبای حج نسخه متنی

استفاده از «إنّما» و «إلاّ» كه بيانگر حصر است نيز به خوبي نشانه اهميّت شرايط و اوصاف تعميركنندگان مساجد است.

از آنجا كه اساس تكامل انسان همان اوصاف نفساني او، مانند ايمان است، خداي سبحان مي‏فرمايد: (أجعلتم سقاية الحاج وعمارة المسجد الحرام كَمن امن بالله واليومِ الاخر وجاهدَ في سبيل الله لايستوُون عندالله والله لا يهدي القوم الظالمين)[1]. و از آن جهت كه منظور نهايي از تعليم دين، «پيدايش انسانهاي متصف به اوصاف كمال» است نه تنها «تعليم اوصاف كمال»، نفرمود: «... كالإيمان بالله واليوم الآخر و... »، بلكه فرمود: (كمن امن بالله واليوم الاخر و... )؛ با آن كه مقتضاي نظم صناعي ظاهراً همان بود كه اشاره شد، يعني «كالإيمان بالله... ».

راز اشتراط توحيد در خشيت آن است كه مسجد، تنها مركز نماز و يا تعليم و تدريس و يا تبليغ و موعظه نيست، بلكه گذشته از همه اين گونه كارهاي عبادي، مركز سازماندهي نيروهاي نظامي در روز خطر و دفاع خواهد بود.

در توضيح اين نكته بايد گفت: خداي سبحان در بيان راز وجوب دفاع فرمود: اگر دفاع نباشد زمين فاسد مي‏شود: (لولا دفْع الله النّاسَ بعضهم ببعضٍ لفسدت الأرض)[2]. فساد زمين عبارت است از وجود و رواج شرك، ظلم، تعرض به اعراض و نفوس و مانند آن. آنگاه در اشاره به منشأ فساد زمين فرمود: (لولا دفْع الله النّاس بعضهم ببعض لهدّمت صوامع وبيع وصلوات ومساجد يذكر فيها اسم‏الله كثيراً)[3]. از مجموع هر دو آيه و با توجه به ذيل آن دو، مي‏توان نتيجه گرفت كه اگر دفاع نباشد فساد روي زمين را مي‏گيرد، چنانكه تا مسجد و صومعه و كليسا و كنيسه هست، مشركان توان و امكان به فساد كشاندن جوامع بشري را ندارند؛ زيرا تا مراكز تعليم و ترويج علوم الهي وجود دارد، دست و زبان بيگانگان بسته است.

[1] ـ سوره توبه، آيه 19.

[2] ـ سوره بقره، آيه 251.

[3] ـ سوره حج، آيه 40.