براي تبيين بيشتر اين نكته كه چگونه حجّ نمايشگر حكومت است، بايد آنچه رسول اكرمصلي الله عليه و آله و سلم در حجّةالوداع انجام داد و آنچه به مردم فرمود و امور مهمّ سياسي و غيرسياسي كه براي آنها مقرّر داشت، مورد توجه و دقت افزونتر قرار گيرد. بخشهايي از اين خطبه، در آخرين فصل بخش سوم خواهد آمد.
جلوه تامّ تبرّي از طاغوت
همه پيامآوران الهي مبعوث شدند تا در هِرَم بلند توحيد، كَركَسشِرك پَر نكشد و در حرم والاي وحدانيّت، شيطان طغيان و تمرّد احرام نبندد: (ولقد بعثْنا في كلّ أُمّة رسولاً أنِ اعبدوا الله واجتنبوا الطّاغوت)[1].در حقيقت هدف وحي و نبوّت عامّه دو چيز نيست، يكي اثبات توحيد و ديگري نفي طاغوت و شرك؛ بلكه تنها هدف والاي پيامبران، شكوفايي اصل فطريتوحيد و حمايت از آن و پاسداري مرز مقدس آن از تهاجم هر گونه شرك وخرافات است؛ زيرا كلمه طيبه «لا إله إلاّ الله» كه همه انبيا بر آن مبعوث شدهاند بهدو قضيه سلب و اثبات تحليل نميشود؛ يعني مفاد اين كلمه طيبه دو اصل، يكي «نفي شرك» و ديگري «اثباتِ الله» نيست بلكه مفاد آن اين است كه: غير از«الله»، كه بالفطره ضرورت هستي آن شناخته شده است و نيازي به اثبات ندارد،معبودي نيست؛ چون كلمه «إلاّ» در اين جمله به معناي «غير» است، نه استثنا، يعني غير از «الله» اِله ديگري نيست، نه آنكه اولاً گفته شده: «هيچ الهي نيست» و ثانياً «الله» استثنا شده و به صورت قضيه اثباتي از آن سلب كلّي خارج شده باشد.[1] ـ سوره نحل، آيه 36.