مراتب تقرّب - صهبای حج نسخه متنی

از اينجا به مطلب ديگر منتقل مي‏شويم و آن اينكه چون عبادي بودن يك وظيفه به اعتبار قصد قربت آن است و قصد قربت بدون تحقّق قرب و حصول تقرّبْ قصد به حمل اوّلي و غفلت به حمل شايع است، پس در حقيقتِ يك امر عبادي تقرّب معتبر است، چنانكه درباره نماز وارد شده است: «الصلاة قُربان كلّ تَقي»[1] و قريب به اين تعبير درباره زكات هم رسيده است[2]. حج و عمره نيز از آن جهت كه وظيفه الهي‏عبادي است، حتماً با تقرّب آميخته است، و تقرّب بدون سفر دروني حاصل نمي‏شود. از اين رهگذر مي‏توان مراتب نيّت قربت را در ظلّ اسفار اربعه سامان بخشيد و معرفت سالك و همّت ناسك، تعيين‏كننده مدارج اين سير و معارج اين سفر و معالي اين صعود و مراقي اين عروج خواهد بود.

مراتب تقرّب

برخي از فقيهان، مدارج طاعت و مراقي قربت را از بالا به پايين، چنانكه شيخ‏انصاري(قدّس‏سرّه) بيان فرموده، به اين ترتيب يادآور شده‏اند:

1 ـ انسان كامل، طاعت خدا و تقرب به سوي او را براي دفع خطر يا جلب فايده براي خود نمي‏خواهد، بلكه خداوند را چون محبوب بالذات و مطاع ذاتي است قصد مي‏كند، نه براي احسان او تا جنبه شكر داشته باشد.

2 ـ كسي كه خدا را براي سپاس برخي نعمتهاي او مي‏پرستد و مقصود او از اين سپاسگزاري، افزايش نعمت نيست وگرنه از حدّ شكر خارج خواهد بود، چنانكه منظور وي از اين حق‏شناسي جلب فايده ديگر به‏عنوان رفعت درجه و علو مقام نزد او نيست(گرچه براي او افزايش درجه حاصل مي‏شود).

3 ـ كسي كه براي ارتفاع مرتبه و حصول تقرّب نزد خداوند كه به‏نوبه خود منفعتي است او را عبادت مي‏كند. اين درجه براي كساني كه براي جلب فايده
خدا را عبادت مي‏كنند، بالاترين مرتبه است.

[1] ـ كافي، ج 3، ص 265.

[2] ـ همان، ج 5، ص 37: «إنّ الزكاة جعلت مع الصلاة قرباناً لأهل الإسلام».