ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

عقاب عمل بغير فاعل آن عايد مى‏شود، تا كسى بگويد اين حرف منافات با آن آيات دارد، و لذا در حديث بالا هم امام (ع) فرمود" اين حكم حكم ملكوتى است" كه در طول حكم ظاهرى دنيوى و احكام زندگى اجتماعى آن قرار دارد.

آرى وقتى روز قيامت روز بروز باطن‏ها و ظهور حق باشد قهرا در آن روز احكام هم ملكوتى خواهد بود، يعنى هر حكمى به موضوع حقيقى خود ملحق شده، هر چيزى به اصل خود باز مى‏گردد، هم چنان كه فرموده:" وَ بَدا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ ما لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُونَ" «1» و:" لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ" «2» و نيز:" أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ" «3» و" وَ لَيَحْمِلُنَّ أَثْقالَهُمْ وَ أَثْقالًا مَعَ أَثْقالِهِمْ" «4».

از اينجا وجه اختصاص حكم ملكوتى به روز قيامت با اينكه عالم برزخ هم از ظرفهاى مجازات و جزء ايام اللَّه است نيز معلوم مى‏شود، زيرا ظاهر كلام خداى تعالى كه مى‏فرمايد:

" قالَ كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِينَ، قالُوا لَبِثْنا يَوْماً أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ فَسْئَلِ الْعادِّينَ، قالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا" «5» و همچنين ظاهر آيه" وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُونَ، وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى‏ يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ" «6» اين است كه عالم برزخ و زمانى كه فاصله بين مرگ و قيامت است تتمه زندگى دنيا و مكث در زمين است، و در پاره‏اى از احكام با زندگى دنيوى شركت دارد، و

(1) و از ناحيه خداى متعال چيزهايى برايشان آشكار شد كه هرگز احتمال نمى‏دادند. سوره زمر آيه 47

(2) تو در دنيا از اين صحنه غافل بودى، ما امروز پرده از جلو چشمت برداشتيم و اينك چشمت تيزبين شده است. سوره ق آيه 22

(3) كسانى كه ايمان دارند و فرزندان‏شان به ايمان پيروى‏شان كرده‏اند فرزندان‏شان را به ايشان ملحق مى‏كنيم و از عمل آنان چيزى كم نمى‏كنيم. سوره طور آيه 21

(4) و به طور مسلم بارهاى گران خويش و بارهاى گرانى همراه بارهاى خويش بدوش مى‏كشند.

سوره عنكبوت آيه 13

(5) پرسيد به تعداد سالها چه مدت در زمين بوده‏ايد؟ گفتند يا يك روز و يا قسمتى از روز، از شمارگران بپرس گفت: جز اندكى بسر نبرده‏ايد. سوره مؤمنون آيه 114

(6) روزى كه قيامت قيام مى‏كند مجرمين سوگند مى‏خورند كه جز ساعتى درنگ نكرده‏اند، اين چنين از حق رو گردانيده و دروغ مى‏گويند و كسانى كه علم و ايمان‏شان داده‏اند گويند: در كتاب خدا است كه شما تا روز رستاخيز بسر برده‏ايد، و اينك روز رستاخيز است. سوره روم آيه 56