سخن فخر رازى در باره معتقدات فرعون و اشكالى كه بر آن وارد است‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

ترجمه تفسیر المیزان - جلد 8

سید محمدحسین طباطبایی؛ ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

و كوتاه سخن اينكه خواسته است بگويد: من خدايى بجز خودم براى شما سراغ ندارم، نه اينكه شما خدايى به غير من نداريد.

سخن فخر رازى در باره معتقدات فرعون و اشكالى كه بر آن وارد است‏

و اما آن احتمال كه گفتيم بعضى‏ها داده و گفته‏اند: فرعون مردى دهرى مسلك بوده، ظاهرا احتمالى است كه فخر رازى داده و در تفسير خود چنين گفته است:

آنچه به نظر من مى‏رسد اين است كه فرعون يا مرد عاقلى بوده و يا عقل نداشته، اگر عقل نمى‏داشت از حكمت خدا دور بود كه به سوى چنين كسى پيغمبرى گسيل بدارد، و اگر عقل داشته و عقلش هم كامل بوده، معقول نيست كه چنين كسى واقعا معتقد به الوهيت خود باشد، و خود را خالق آسمان و زمين بداند، از خود او هم كه بگذريم معنا ندارد خلق كثيرى از عقلا چنين اعتقادى در باره او داشته باشند، چون فساد اين عقيده از ضروريات عقل است.

پس بهتر اين است كه بگوييم فرعون مردى دهرى و منكر وجود صانع بوده، و كواكب را مدبر اين عالم خاكى و خود را مدبر و مربى آدميان مى‏دانسته، پس اينكه گفته:" أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى‏" مقصودش اين بوده كه من مربى و ولى نعمت و روزى دهنده شمايم. و اينكه گفت:

" ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي" مقصودش اين بوده كه من جز خود كسى را سراغ ندارم كه پرستش و عبادتش بر شما واجب باشد.

و وقتى مسلك و مرامش اين بوده بعيد نيست كه بگوييم وى بت‏هايى به صورت كواكب براى خود درست كرده و مى‏پرستيده، و مانند ساير ستاره‏پرستان به آن بتها تقرب مى‏جسته، و بنا بر اين مانعى ندارد كه جمله" وَ يَذَرَكَ وَ آلِهَتَكَ" را حمل بر همين معنايى كنيم كه به نظرمان رسيد «1».

اين بود كلام فخر رازى، اشكالى كه ما بر گفتار وى داريم اين است كه اين شخص اينقدر نفهميده كه معناى الوهيت و ربوبيت در نظر بت‏پرستان و ستاره‏پرستان آفريدن آسمانها و زمين نيست، و هيچ بت‏پرست و ستاره‏پرستى بت و ستاره خود را آفريدگار و خالق آسمانها و زمين نمى‏داند، بلكه معناى الوهيت در نظر آنان تدبير يك قسمت از امور عالم است كه خود فخر هم در آخر كلامش احتمال آن را داده، و اين اشتباه را هم كرده كه هيچ دهرى مذهبى ستاره‏پرست و هيچ ستاره‏پرستى دهرى و منكر وجود صانع نمى‏شود.

پس حق مطلب همان است كه گفتيم فرعون خود را پروردگار مصر و مصريان مى‏دانسته، و اگر مربوب بودن آنان را براى رب و پروردگارى ديگر انكار مى‏كرده روى قاعده‏


(1) تفسير كبير فخر رازى ج 31 ص 42

/ 504