عموميت تدبير و اراده خداوند و نفى هر مدبر ديگرى
نظير آيه" 3" سوره" يونس" در افاده اين معنا يعنى در دلالت بر عموميت تدبير خداوند و نفى هر مدبر ديگرى غير او آيه چهارم از سوره" سجده" است كه مىفرمايد:" ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ ما لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا شَفِيعٍ أَ فَلا تَتَذَكَّرُونَ" «1» هم چنان كه نظير آن در افاده اينكه عرش مقامى است كه تمامى تدابير عمومى عالم از آنجا منشا گرفته و اوامر تكوينى خدا از آنجا صادر مىشود، آيه شانزدهم از سوره" بروج" است كه مىفرمايد" ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ" «2».آيه" وَ تَرَى الْمَلائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ" «3» نيز اشاره به اين معنا دارد، چون محل كار ملائكه را كه واسطهها و حاملين اوامر او و به كار زنان تدابير او هستند اطراف عرش دانسته است. و همچنين آيه" الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا" «4» است كه علاوه بر اينكه مانند آيه قبلى احتفاف ملائكه را به عرش ذكر مىكند نكته ديگرى را نيز افاده مىنمايد، و آن اين است كه كسانى هم هستند كه عرش پروردگار را حمل مىكنند، و معلوم است كه اين اشخاص كسانى بايد باشند كه چنين مقامى رفيع و موجود عظيمى كه مركز جميع تدابير الهى و مصدر آن است قائم به وجود آنان باشد.آيه شريفه" وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمانِيَةٌ" «5» مؤيد اين معنا است، هم چنان كه آيه" ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يَعْلَمُ ما يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَ ما يَخْرُجُ مِنْها وَ ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما يَعْرُجُ فِيها وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ" «6» معنايى را كه ما براى عرش كرديم تاييد مىنمايد و از آن بر مىآيد كه صورت جميع حوادث و وقايع به نحو اجمال در(1) پس به عرش پرداخت، جز او سرپرست و شفيعى نداريد چرا متذكر نمىشويد. سوره سجده آيه 4(2) صاحب عرش مجيد و انجام دهنده هر كارى است كه اراده كند. سوره بروج آيه 16(3) و فرشتگان را بينى كه عرش را احاطه كردهاند، و به ستايش پروردگارشان تسبيح گويند، و ميانشان به حق داورى شود. سوره زمر آيه 75(4) سوره مؤمن آيه 7(5) سوره الحاقه آيه 17(6) سپس به عرش پرداخت، هر چه به زمين فرو رود و هر چه از آن بيرون شود، و هر چه از آسمان نازل گردد و هر چه سوى آن بالا رود (همه را) مىداند، هر كجا باشيد او با شما است، و خدا به اعمالى كه مىكنيد بينا است. سوره حديد آيه 4