لطفا منتظر باشید ...
در علم به هر چيزى نخست علم به آفريدگار آن حاصل مىشود و محال است كه خداى تعالى شناخته نشود
خواهيد پرسيد چطور خداى تعالى قابل شناسايى است و محال است كه شناخته نگردد؟ در جواب براى توضيح مطلب مىگوييم: هيچ موجودى از موجودات و مخلوقات به ذات خود مستقل از خداى تعالى نيست، نه در خارج و نه در ذهن، و هر موجودى كه ما تصور و فرض كنيم وجودش نظير وجود رابطهاى است كه در جمله" عدد چهار جفت است" ميان عدد چهار و جفت برقرار است، هم چنان كه رابطه ميان آن دو به هيچ وجهى از وجوه مستقل از آن دو طرف نيست، همين طور هيچ موجودى مستقل از آفريدگار خود نخواهد بود. بنا بر اين، اگر علم ما و يا علم مخلوق ديگرى به چيزى تعلق بگيرد در همان حال به آفريدگار آن چيز نيز تعلق گرفته، چون آن چيز هم در خارج و هم در ذهن ما همراه با آفريدگارش است، چون اگر وجودش متكى به وجود آفريدگارش نباشد خواه ناخواه بايد مستقل از او باشد. پس هيچ عالمى پى به معلومى نمىبرد مگر اينكه قبل از پى بردن به آن معلوم به وجود آفريدگار آن معلوم پى برده باشد.و چون خود آن عالم هم مخلوق است و در عالم بودنش مستقل از خالق خود نيست- چه اگر مستقل از خالقش باشد مخلوق نخواهد بود- پس هم خود عالم در عالم بودنش محتاج به خدا است و هم معلومى كه تحصيل كرده در معلوم بودنش محتاج به خدا است، به اين معنا كه معلوم هيچ وقت معلوم نمىشود مگر آنكه خالقش معلوم شود، و ما هر چيزى را كه بفهميم و به هر چيزى كه علم پيدا كنيم نخست علم ما به خالق آن چيز تعلق گرفته و در ثانى به خود آن چيز، هم چنان كه خالق آن چيز نخست خودش عالم بود نه اينكه به طفيل علم او ما نيز عالم شدهايم. با در نظر گرفتن اين مطلب در آيه شريفه" وَ لا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ" «1»، و همچنين در كلام امير المؤمنين (ع) كه فرمود:" ما رايت شيئا الا و رايت اللَّه قبله من هيچ چيز نديدم مگر آنكه قبل از ديدن آن چيز خدا را ديدم"- دقت بفرماييد-.توضيح فقرات ديگرى از روايت كه معرفت با واسطه به خدا را شرك دانسته است
خلاصه كلام اينكه خداى تعالى معروف و معلوم است به دليل اينكه به حكم ضرورت ثبوت هر علمى به هر معلومى منوط بر اين است كه نخست او معروف و معلوم باشد.پس اينكه امام صادق (ع) در روايت بالا فرمودند:" هر كه گمان كند كه خدا را به حجاب و يا صورت و يا مثالى شناخته او در حقيقت به خدا شرك ورزيده" «2» بعيد(1) و احاطه نمىيابند به هيچ مقدارى از علم او مگر به آن مقدارى كه او بخواهد. سوره بقره آيه 255(2) التوحيد ص 142 ح 7
