وجه اختلاف تعبير در" وَعَدَنا رَبُّنا" و" وَعَدَ رَبُّكُمْ" در آيه شريفه‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

واحدى بر نمى‏گردد.

" وَ نادى‏ أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابَ النَّارِ ..."

اين آيه شريفه كلامى را كه بهشتيان با دوزخيان دارند حكايت مى‏كند، و كلام مزبور، هم اقرار گيرى از دوزخيان است و هم استهزايى است كه بهشتيان از دوزخيان مى‏كنند، و اين نوع مسخره كردن لغو و باطل نيست تا صدورش از اهل بهشت معقول نباشد، چون سخريه وقتى باطل است كه از آن هيچ غرض صحيحى منظور نباشد مانند استهزاى حق. اما اگر منظور معارضه به مثل و يا غرض حق ديگرى باشد البته لغو نخواهد بود، هم چنان كه در آيه" وَ يَصْنَعُ الْفُلْكَ وَ كُلَّما مَرَّ عَلَيْهِ مَلَأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قالَ إِنْ تَسْخَرُوا مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنْكُمْ كَما تَسْخَرُونَ" «1» و آيه" إِنَّ الَّذِينَ أَجْرَمُوا كانُوا مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا يَضْحَكُونَ، وَ إِذا مَرُّوا بِهِمْ يَتَغامَزُونَ ... فَالْيَوْمَ الَّذِينَ آمَنُوا مِنَ الْكُفَّارِ يَضْحَكُونَ" «2» سخريه دو قسم آمده يكى حق و يكى باطل.

وجه اختلاف تعبير در" وَعَدَنا رَبُّنا" و" وَعَدَ رَبُّكُمْ" در آيه شريفه‏

و اما اينكه چرا اهل بهشت نسبت به وعده‏اى كه خداوند به دوزخيان داده گفتند:

" ما وَعَدَ رَبُّكُمْ" و مفعول را كه همان دوزخيانند ذكر نكردند، و نسبت به وعده‏اى كه به خود آنان داده گفتند:" ما وَعَدَنا رَبُّنا" و مفعول (نا) را ذكر كردند؟ شايد براى اين بوده كه دلالت كند بر تشريف و احترام، و گر نه" ما وعدنا اللَّه" نيز ظاهر در جميع وعده‏هايى است كه خداوند به جميع مردم داده چه وعده ثواب و چه وعده عقاب.

ممكن هم هست بگوييم اختلافى كه متعلق اعتراف مؤمنين با متعلق انكار كفار داشته باعث اين اختلاف تعبير شده، توضيح اينكه مؤمنين جميع جزئيات و خصوصياتى را كه خداوند از امر معاد براى آنان بيان كرده اثبات مى‏كردند، و كفار اصل معاد را كه مؤمن و كافر در آن مشتركند انكار مى‏نمودند، به شهادت اينكه هر جا خداوند در باره معاد عليه كفار احتجاج فرموده به جزئيات آن نپرداخته، مثلا فرموده:" وَ لَوْ تَرى‏ إِذْ وُقِفُوا عَلى‏ رَبِّهِمْ قالَ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِّ قالُوا بَلى‏ وَ رَبِّنا" «3» و نيز فرموده:" وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِّ قالُوا بَلى‏ وَ رَبِّنا"

(1) و كشتى همى ساخت و هر وقت دسته‏اى از قومش بر او مى‏گذشتند مسخره‏اش مى‏كردند، گفت اگر ما راى مسخره مى‏كنيد ما نيز شما راى به همانطور كه شما ما راى مسخره مى‏كنيد مسخره مى‏كنيم.

سوره هود آيه 38

(2) كسانى كه بزه‏كار بودند به مردمى كه ايمان آورده بودند پوزخند مى‏زدند، و چون بر آنان مى‏گذشتند به يكديگر با چشم اشاره مى‏كردند ... و ليكن امروز مردم با ايمان به كافران مى‏خندند. سوره مطففين آيه 34

(3) و اگر مى‏ديدى ايشان راى آن دم كه در پيشگاه پروردگارشان نگاه‏شان داشته از آنان مى‏پرسند مگر اين (قيامت) حق نيست؟ گويند: چرا، به پروردگارمان سوگند. سوره انعام آيه 30