تفسير و شرح آيه شريفه:" تِلْكَ الْقُرى نَقُصُّ عَلَيْكَ ..."
" تِلْكَ الْقُرى نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبائِها ..."آيه" وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ" و يكى دو آيه بعد از آن، داستان سابق الذكر را خلاصه مىكند، و اين دومين بار است كه داستان مزبور خلاصهگيرى مىشود.فرق بين تلخيص اول و اين تلخيص اين است كه تلخيص اول داستان را از نظر كارهايى كه خداوند در حق ايشان انجام داده بود، در اخذ به" باساء" و" ضراء" و تبديل" سيئه" به" حسنه" و اخذ ناگهانى و بدون اطلاع ايشان خلاصهگيرى مىكرد، و تلخيص دوم داستان را از نظر حالى كه خود ايشان در برابر دعوت الهى داشتند خلاصهگيرى نموده و مىفرمايد: پيغمبرانشان با معجزات و دلائل روشن آمدند، و ليكن ايشان ايمان نياوردند، و چون قبلا پيغمبران خود را تكذيب كرده بودند ديگر نمىتوانستند ايمان بياورند، و اين همان مهر نهادن بر دلها است." فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا مِنْ قَبْلُ"- از ظاهر آيه چنين بر مىآيد كه كلمه" بما" متعلق به جمله" ليؤمنوا" است، و بنا بر اينكه چنين باشد، حرف" ما" موصوله خواهد بود. جمله" فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ و هرگز ايمان نمىآوردند به چيزى كه قبلا تكذيبش كرده بودند" «1» هم كه همين مضمون را افاده مىكند مؤيد موصوله بودن لفظ" ما" است. براى اينكه اين معنا در آيه مذكور روشنتر به چشم مىخورد، چون كه دارد:" بِما كَذَّبُوا بِهِ" و ضمير" ها" در" به" دليل روشنى است بر اينكه لفظ" ما" موصوله است، بنا بر اين برگشت معناى آيه به اين مىشود كه: ايشان تكذيب كردند آنچه را كه بار اول به آن دعوت شدند، و در بار دوم هم كه از راه نبوت دعوت شدند ايمان نياوردند.و نيز ظاهر جمله" فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا" مؤيد آن است، براى اينكه اين سنخ تركيب و جملهبندى دلالت دارد بر اينكه ايشان قبلا هم آمادگى نداشتند، مثلا وقتى مىگوييم:" ما كنت لآتى فلانا" يا مىگوييم:" ما كنت لا كرم فلانا و قد فعل كذا" معنايش اين است كه من هرگز حاضر نيستم به ديدن فلانى بيايم، و نمىتوانم خود را آماده و حاضر كنم كه از او احترام به عمل آورم با آن كارهايى كه كرد. در قرآن كريم هم كه مىفرمايد:" ما كانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلى ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ" «2» معنايش اين است كه خداوند حاضر نبوده و نيست كه مؤمنان را بر اين حال كه شمائيد بگذارد، تا آنكه پليد را از پاك جدا(1) سوره يونس آيه 74(2) سوره آل عمران آيه 179