گفتارى در باره شيطان و عمل او - ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

مخالفت از او سر بزند خداى تعالى به لفظ" هذه" اشاره به درخت مزبور كرد و فرمود:" وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ".

" قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ" اين حرف از آدم و حوا نهايت تضرع و التماس آن دو را مى‏رساند، و لذا هيچ چيزى درخواست نكردند و تنها احتياجشان را به مغفرت و رحمت ذكر كرده و گفتند: اگر رحم نكنى بطور دائم و به تمام معنا زيانكار خواهيم شد.

" قالَ اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ ..."

اين خطاب هم خطاب به آدم و همسر او است و هم خطاب به ابليس است. و دشمنى بعضى از بنى نوع بشر با بعضى ديگر به خاطر اختلافى است كه در طبيعت‏هاى آنان است، و اين قضايى است از خداى تعالى، قضاى ديگرش هم اين است كه فرموده:" وَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى‏ حِينٍ" يعنى تا چندى كه به زندگى دنيوى زنده هستيد جاى‏تان در زمين است. از ظاهر سياق بر مى‏آيد كه اين خطاب هم خطاب به هر سه است.

" قالَ فِيها تَحْيَوْنَ وَ فِيها تَمُوتُونَ وَ مِنْها تُخْرَجُونَ" اين نيز قضاى ديگرى است كه بشر را تا روز قيامت خاك‏نشين كرده. و بعيد نيست كه خطاب در اين جمله مختص به آدم و همسرش و فرزندان‏شان باشد، براى اينكه اگر اين خطاب شامل ابليس هم بود شايسته بود بدون اينكه با كلمه" قال" كلام را از هم جدا كند بفرمايد:" و فيها ..." و چون كلمه مزبور را فاصله قرار داده بعيد نيست كه خطاب مختص به آنها بوده باشد. ما تفصيل داستان بهشت آدم را در سوره" بقره" گذرانديم كسانى كه مى‏خواهند به تفصيل آن واقف شوند به آنجا رجوع كنند.

گفتارى در باره شيطان و عمل او

موضوع ابليس نزد ما امرى مبتذل و پيش پا افتاده شده كه اعتنايى به آن نداريم، جز اينكه روزى چند بار او را لعنت كرده و از شرش به خدا پناه مى‏بريم و بعضى افكار پريشان خود را به اين جهت كه از ناحيه او است تقبيح مى‏كنيم. و ليكن بايد دانست كه اين موضوع موضوعى است بسيار قابل تامل و شايان دقت و بحث، و متاسفانه تا كنون در صدد بر نيامده‏ايم كه ببينيم قرآن كريم در باره حقيقت اين موجود عجيب كه در عين اينكه از حواس ما غايب است و تصرفات عجيبى در عالم انسانيت دارد چه مى‏گويد، و چرا نبايد در صدد برآييم؟ چرا