آنچه در مورد مراد از" فاحشه" در:" إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا ..." گفته شده است‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

پدران ما چنين مى‏كرده‏اند و ثانيا خدا هم به ما چنين دستور داده" نيز ذكر فرموده، سپس به اصل ثابت فوق تمسك جسته و به رسول گراميش مى‏فرمايد تا به آنان بفهماند كه اين حرف افترا به خدا است، زيرا خداوند امر به فحشا نمى‏كند و به هيچ وجه به آن راضى نيست، اگر راضى مى‏بود آدم و همسرش را به خاطر آن از بهشت بيرون نمى‏كرد.

همانطورى كه اشاره شد در اين آيه براى مشركين دو عذر ذكر شده كه در ارتكاب فحشا با آن اعتذار مى‏جسته‏اند: يكى اينكه" پدران ما چنين مى‏كرده‏اند" و ديگرى اينكه" خداوند هم به ما چنين دستور داده". از اين دو عذر آن عذرى كه مربوط به خطاب عمومى" يا بَنِي آدَمَ" است كه در اين داستان مكرر ذكر شده همانا عذر دوم است، و به همين جهت در آيه شريفه متعرض رد و پاسخ از همان شده است. و اما عذر اولشان گر چه در جاى خود عذر غير موجهى است، و خداوند هم آن را موجه نمى‏داند، و در موارد زيادى از كلام مجيد خود آن را به امثال آيه" أَ وَ لَوْ كانَ آباؤُهُمْ لا يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَ لا يَهْتَدُونَ" «1» رد كرده الا اينكه داستان مورد بحث تنها شاهد بطلان عذر دوم آنان است.

آنچه در مورد مراد از" فاحشه" در:" إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا ..." گفته شده است‏

عده‏اى از مفسرين گفته‏اند: جمله" إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً ..." اشاره است به عادت زشتى كه در ميان مردم دوران جاهليت معمول بوده است، آنها به استناد اينكه در لباسهاى‏شان خدا را معصيت كرده‏اند لخت مادرزاد شده و دور خانه خدا طواف مى‏كرده‏اند «2».

از فراء نيز نقل شده كه گفته است: اعراب جاهليت را رسم چنين بود كه رشته‏هايى از چرم و يا از پشم به نوارى آويزان كرده آن نوار را طورى به كمر خود مى‏بستند و رشته‏ها در برابر عورت‏شان قرار مى‏گرفت و تا اندازه‏اى آن را مى‏پوشاند، اين رشته‏ها را در صورتى كه از چرم درست مى‏شد" حوف" و اگر از پشم بود" رهط" مى‏ناميدند. زنان نيز برهنه شده استخوان كتف يا چيز ديگرى به خود مى‏بستند و به اين بيت مترنم مى‏شدند:

اليوم يبدو بعضه او كله *** و ما بدا منه فلا احله «3»

اين رسم هم چنان در بين اعراب ادامه داشت تا آنكه رسول خدا (ص) پس از فتح مكه على (ع) را فرستاد تا آيات برائت را بر آنان تلاوت نموده و ايشان را از

(1) آيا پيروى از پدران و لو اينكه مردمى بى‏عقل باشند و خود راه به جايى نبرند باز هم صحيح است؟ سوره بقره آيه 170

(2) مجمع البيان ج 4 ص 410

(3) امروز بعضى يا همه آن (عورت) نمايان مى‏شود و آنچه را از آن آشكار شود به ديگران حلال نمى‏كنم.