دو روايت در مورد تقاضاى موسى (ع) رؤيت خداوند را - ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

كتاب اسماء و صفات از جابر روايت كرده‏اند كه گفت: رسول خدا (ص) فرمود:

وقتى خداى تعالى در ميقات با موسى سخن گفت نحوه سخنش غير آن نحوه سخنى بود كه در روز اول بعثتش با او سخن گفته بود و موسى چون چنين ديد پرسيد: پروردگارا! آيا اين كلامى است كه قبلا آن را با من در ميان نهادى؟ فرمود: اى موسى! من با تو با نيروى ده هزار زبان حرف زدم و مرا نيروى تمامى زبان‏ها بلكه از آن هم بيشتر است. پس وقتى بسوى بنى اسرائيل بازگشت از وى پرسيدند كلام رحمان را چگونه يافتى براى ما توصيف كن. گفت: شما توانايى درك آن را نداريد، فقط مى‏توانم بگويم كه دل‏نشين‏ترين صوت صاعقه‏هايى كه شنيده‏ايد شبيه به آن است، و ليكن باز هم آن نيست «1».

مؤلف: ذيل روايت اشكالى ندارد، زيرا مثالى كه زده براى تقريب ذهن بوده، و ليكن صدر آن اشكال دارد، و معلوم نيست مقصود از ده هزار زبان چيست، و بعيد نيست كه منظور از آن تاثير در تفهيم بوده باشد، و غرض اين باشد كه كلام خداى تعالى از جهت تفهيم به منزله ده هزار زبان است كه يكديگر را در فهمانيدن مطلب كمك كنند، چون قدرت زبانها در فهماندن مطلب مختلف است، بعضى از زبانها قدرت كمترى و بعضى ديگر قدرت بيشترى را دارند، و مغايرتى هم كه در دو كلام خداوند بوده از همين نظر بوده است.

دو روايت در مورد تقاضاى موسى (ع) رؤيت خداوند را

و در كتاب معانى الاخبار به سند خود از هشام روايت كرده كه گفت: نزد امام صادق (ع) بودم كه ناگاه معاوية بن وهب و عبد الملك بن اعين بر آن جناب در آمدند، معاوية بن وهب رو به آن حضرت نمود و عرض كرد: شما در باره روايتى كه مى‏گويد رسول خدا (ص) پروردگار خود را ديده چه مى‏گوييد؟ و اگر اين روايت بنظر شما صحيح است رسول خدا (ص) پروردگار خود را به چه صورتى ديده؟ و همچنين روايتى كه مى‏گويد مؤمنين در بهشت پروردگار خود را مى‏بينند؟ اگر اين نيز صحيح است به چه صورتى خواهند ديد؟

حضرت تبسمى نمود و فرمود: اى معاويه! چقدر زشت است كه مردى هفتاد يا هشتاد سال از عمرش بگذرد، و در اين مدت در ملك خدا زندگى نموده و از نعمت‏هاى خداوندى بهره‏مند باشد و خدا را آن طور كه بايد نشناسد؟ آن گاه فرمود: اى معاويه! محمد بن عبد اللَّه (صلوات اللَّه عليه) پروردگار خود را نديد، و خداوند بزرگتر از آن است كه بمشاهده چشم‏ها در آيد، بايد دانست كه رؤيت دو گونه است، يكى رؤيت به چشم و يكى رؤيت به قلب، هر

(1) الدر المنثور ج 3 ص 115