[مراد از جمله" إِلَّا أَنْ تَكُونا مَلَكَيْنِ" در خطاب به آدم و حوا] - ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

حيوانى او است كه مربوط به تصور اشياء و تصديق به سزاوار و غير سزاوار آنها است و به زودى تفصيل اين اجمال خواهد آمد- ان شاء اللَّه-.

" قالَ اخْرُجْ مِنْها مَذْؤُماً مَدْحُوراً لَمَنْ تَبِعَكَ ..."

" مذؤم" از ماده" ذأم، يذأم" و به معناى مذموم و معيوب است. و" مدحور" از باب" دحر" و به معناى رانده شده بخوارى و ذلت است. و" لام" در جمله" لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ ...".

لام قسم و جوابش جمله" لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ ..." است.

از آنجايى كه مورد گفتار ابليس و تهديدش به انتقام تنها بنى آدم بود و قسم خورد كه غرض خلقت آنان را كه همان شكر است در آنان نقض نموده و از بين مى‏برد و آنان را بجاى شكر وادار به كفران مى‏سازد، خداى تعالى در جوابش پيروانش را هم با او شريك ساخته و فرمود:" جهنم را از شما يعنى از تو و بعضى از پيروانت پر مى‏كنم".

در اين جمله خداى تعالى از در منت و رحمت جميع پيروان ابليس را ذكر نفرمود، بلكه فرمود:" از شما" و اين خود اشعار به تبعيض دارد.

" وَ يا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةَ ..."

اين آيه آدم (ع) را مخاطب قرار داده سپس همسرش را عطف بر او نموده و با جمله" فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما" تصرف در همه انواع خوراكيها را بر آنان مباح گردانيده مگر آن درختى را كه با جمله" وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ" استثنا كرده است. و مقصود از" ظلم" در جمله" فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ" ظلم به نفس و مخالفت امر ارشادى است، نه معصيت و مخالفت امر مولوى.

" فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطانُ ..."

" وسوسه" در لغت به معناى دعوت كردن به امرى است به آهستگى و پنهانى. و" موارات" پوشاندن در پس پرده است. و" سوآت" جمع" سوأة" و به معناى عضوى است كه آدمى از برهنه كردن و اظهار آن شرم مى‏دارد.

[مراد از جمله" إِلَّا أَنْ تَكُونا مَلَكَيْنِ" در خطاب به آدم و حوا]

و جمله" ما نَهاكُما رَبُّكُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَكُونا مَلَكَيْنِ" در تقدير" الا كراهة ان تكونا ملكين" است، و معنايش اين است كه:

پروردگارتان شما را از اين درخت نهى نكرد مگر از اين جهت كه مبادا فرشته شويد، و يا از خالدين گرديد. و" ملك" گر چه به فتح لام قرائت شده و به معناى فرشته است، الا اينكه در آن معناى" ملك"- به ضم ميم و سكون لام- نيز هست، به دليل اينكه در جاى ديگر در همين داستان فرموده:" قالَ يا آدَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلى‏ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْكٍ لا يَبْلى‏" «1».

(1) گفت اى آدم آيا تو را بر درخت خلد و ملكى فنا ناپذير رهبرى كنم؟. سوره طه آيه 120