ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

ما را گمراه ساختند، پس عذابشان را دو چندان كن. خداوند هم در جوابشان فرمود: عذاب هر دوى شما دو چندان است و ليكن نمى‏فهميد. آن گاه طبقه قبلى در جوابشان گفتند: شما از جهت خفيف بودن عذاب فضيلتى بر ما نداريد ...".

بنا بر اين، معناى آيه چنين مى‏شود:" حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا" تا آنكه طبقه قبلى و بعدى با هم جمع شدند" فيها" در دوزخ و مشاجره را به راه انداختند" قالَتْ أُخْراهُمْ" و گفتند طبقه بعدى كه يا به حسب مرتبه و يا به حسب زمان تابع طبقه قبلى بودند" لاوليهم" به طبقه قبليشان- يعنى نياكان و پدرانى كه قبل از آنان مى‏زيسته و طريق ضلالت را براى آنان هموار كرده بودند، و يا رؤسا و پيشوايان خود- شما ما را گمراه كرديد پس خداوند عذابتان را از عذاب ما شديدتر كند، آن گاه به درگاه خدا روى آورده و گفتند:" رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ" خدايا عذاب ايشان را دو برابر عذاب ما كن، چون هم خود گمراه بودند و هم باعث گمراهى ما شدند." قال" خداى تعالى فرمود:" لكل" عذاب براى اولى و آخرى هر دو" ضعف" است اما براى اولى، به جهت اين كه هم خودشان گمراه بودند و هم ديگران را در گمراهى اعانت كردند، و اما براى شما، از اين جهت كه هم خودتان گمراه بوديد و هم در اين گمراهى به گمراه كردن آنان كمك كرديد و حرفهايشان را پذيرفته و دعوتشان را اجابت كرديد، و با پيوستن به آنان باعث سياهى لشكرشان شديد،" وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ" نمى‏فهميد و نمى‏توانيد بفهميد، چون فهميدن مقدار عذاب فرع علم و ادراك است، و عذاب خود شما، شما را چنان احاطه كرده كه نمى‏توانيد نسبت به مقدار عذاب آنان علم پيدا كنيد، تنها از دور مى‏بينيد كه آنان نيز در آتشند، و لذا خيال مى‏كنيد كه عذاب آنان مثل عذاب شما است، آنان نيز همين خيال را مى‏كنند و حال آنكه چنين نيست، هم عذاب آنان ضعف است، و هم عذاب شما.

بايد دانست كه اين خطاب الهى خطابى است از در قهر، تا هر دو طايفه با شنيدن آن ذليل‏تر و معذب‏تر شوند، لذا بنا به حكايت قرآن طبقه قبلى پس از شنيدن جوابى كه خداوند به نفرين طبقه بعدى داد" قالَتْ أُولاهُمْ لِأُخْراهُمْ" گفتند:" فَما كانَ لَكُمْ عَلَيْنا مِنْ فَضْلٍ" كار شما بهتر از ما و عذابتان خفيف‏تر از عذاب ما نيست" فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ" بچشيد عذاب را به كيفر گناهانى كه در دنيا كرديد.

" إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ ..."

كلمه" سم" به معناى سوراخ و جمع آن" سموم" است، و كلمه" خياط" مانند" مخيط" به معناى سوزن است. نفيى كه خداوند از فتح درهاى آسمان كرده با قطع نظر از