ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

دود كجروى‏هايش به چشم خودش مى‏رود، براى اينكه اين خودش بود كه با انحراف و كجروى‏اش آثار سويى در اسباب طبيعى باقى گذارد، و معلوم است كه در بازگشت آن آثار چه اختلالها و چه محنت‏هايى متوجه اجتماعش مى‏شود، فساد اخلاق و قساوت قلب، و از بين رفتن عواطف رقيقه روابط عمومى را از بين برده و هجوم بليات و تراكم مصيبات تهديد به انقراضش مى‏كند، آسمان از باراندن باران‏هاى فصلى و زمين از روياندن زراعت و درختان دريغ نموده، و در عوض باران‏هاى غير فصلى، سيل، طوفان و صاعقه به راه انداخته، و زمين با زلزله و خسف آنان را در خود فرو مى‏برد. اينها همه آياتى است الهى كه چنين امتى را به توبه و بازگشت به سوى راه مستقيم فطرت وا مى‏دارد، و در حقيقت امتحانى است به عسر بعد از امتحان به يسر.

شاهد گوياى گفتار ما آيه شريفه" ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ" «1» است كه مى‏فرمايد: مظالم و گناهانى كه مردم مرتكب مى‏شوند باعث فساد در بر و بحر عالم است، فسادى كه يا مانند وقوع جنگ و بسته شدن راه‏ها و سلب امنيت دامنگير خصوص انسان مى‏شود و يا مانند اختلال اوضاع جوى و زمينى كه زندگى و معاش انسان و غير انسان را مختل مى‏سازد.

آيه شريفه" وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ" «2» نيز به وجهى كه- ان شاء اللَّه- به زودى در باره معناى آن خواهد آمد گفتار ما را مانند آيه قبلى تاييد مى‏كند، و همچنين آيه شريفه" إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ" «3» و آيات ديگرى كه قريب به اين معنا است.

و كوتاه سخن اينكه، اگر امت مورد فرض به سوى خدا بازگشت نمود- و چه اندك است چنين امتى- كه هيچ، و گر نه اگر به كجروى و انحرافش ادامه داد خداوند دلهايشان را مهر نهاده، و در نتيجه به اعمال زشت خود عادت مى‏كنند، و كارشان به جايى مى‏رسد كه جز آنچه مى‏كنند معناى ديگرى براى زندگى نمى‏فهمند، و چنين مى‏پندارند كه زندگى يعنى همين‏

(1) در خشكى و دريا به زشتى افعال بد مردم فساد نمودار شد، تا خدا سزاى بعضى عمل‏ها را كه كرده‏اند به ايشان بچشاند تا شايد بازگشت كنند. سوره روم آيه 41

(2) و آنچه از مصيبت‏ها به شما مى‏رسد بخاطر شومى كارهاى زشتى است كه به دست خود كرديد، تازه خداوند اثر بسيارى از كرده‏هاى شما را مى‏پوشاند. سوره شورى آيه 30

(3) خداوند نعمتهاى هيچ مردمى را دگرگون نمى‏سازد، تا آنكه ايشان آنچه را كه در ضميرشان هست تغيير دهند. سوره رعد آيه 11