ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

داستان انبياى بعد از نوح (ع) است، زيرا مفاد اينكه مى‏فرمايد:" مبعوث كرديم بعد از نوح پيغمبرانى به سوى قومش" اين است كه هر پيغمبرى را به سوى قوم خودش مبعوث كرديم.

6-" باء" در كلمه" بما" براى سببيت و" ما" مصدريه است، و مراد از تكذيب قبلى آنان عادتى است كه ايشان در تكذيب رسل و يا هر مطلب حقى كه پيشامدشان مى‏كرد داشتند، و معناى آيه اين است كه: اينها بخاطر آن عادتى كه به تكذيب رسل و هر حق ديگرى داشته و مكرر از خود نشان داده‏اند هرگز به پروردگار خود ايمان نمى‏آورند.

اشكال اين وجه اين است كه به شهادت آيه" 14" سوره" يونس" كه لفظ" به" را اضافه كرده و فرموده:" فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ" لفظ" ما" در آيه مورد بحث نيز مصدريه نيست، بلكه موصوله است، علاوه بر اين، ظاهر خود آيه مورد بحث هم شهادت مى‏دهد بر اينكه لفظ" باء" در" بما" صرفا براى متعدى كردن فعل" ليؤمنوا" است، نه سببيه. از همه اينها گذشته اين وجه به يك اعتبار همان وجه اول است، و وجهى جداگانه نيست.

7- مراد از تكذيبى كه در آخر آيه به آن اشاره شده تكذيبى است كه در روز ميثاق آن را پنهان داشته بودند، و معناى آيه اين است كه: ايشان امروز در مقابل دعوت انبياء تكذيبى را كه در روز ميثاق مكتوم داشتند اظهار نموده و در نتيجه دعوت انبياء را نمى‏پذيرند.

اشكال اين وجه اين است كه گر چه در جاى خود وجه صحيحى است الا اينكه اين قول در حقيقت معناى باطن آيه است، و ظاهر آيه كه دائر مدار فن تفسير است هيچ دلالتى بر اين وجه ندارد، به شهادت جمله" كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى‏ قُلُوبِ الْكافِرِينَ" كه صراحتا ايمان نياوردن كفار را ناشى از مهر بر دل داشتن آنان دانسته و آن را نيز اثر تكذيب قبلى‏شان مى‏داند، و همين طور هم بايد باشد، زيرا مهر شدن دل‏ها بدون جرم قبلى معنا ندارد، و اين بهترين شاهد است بر اينكه تكذيبى كه باعث مهر شدن دل‏هاشان شد و همچنين مهر شدن دلهايشان كه باعث ايمان نياوردنشان شد همه در دنيا اتفاق افتاده، نه اينكه قسمتى از آن در عالم ميثاق انجام يافته باشد.

آيات بسيار ديگرى نيز هست كه مى‏رساند مهر شدن دل‏هاى كفار ناشى از جرمى بوده كه در دنيا مرتكب شده‏اند. آرى، صرف تكذيب در عالم ميثاق باعث مهر شدن دل‏ها نمى‏شود، و اين لايق به ساحت مقدس خداى سبحان نيست، با اينكه خودش فرموده:" يُضِلُّ بِهِ كَثِيراً وَ يَهْدِي بِهِ كَثِيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِينَ" «1».

(1) بسيارى را بدان هدايت مى‏كند و بسيارى را بدان گمراه مى‏كند ولى جز گروه بدكاران را بدان گمراه نمى‏كند. سوره بقره آيه 26