ترجمه تفسیر المیزان جلد 8
لطفا منتظر باشید ...
" وَ ما وَجَدْنا لِأَكْثَرِهِمْ مِنْ عَهْدٍ ..."در مجمع البيان فرموده: مقصود از" عهد" وفاى به آن است، هم چنان كه گفته مىشود:" فلانى عهد ندارد" و مقصود اين است كه به عهد خود وفا نمىكند «1». و اما اينكه اين چه عهدى بوده؟ ممكن است مراد عهدى باشد كه خداى تعالى بوسيله آياتش با آنان منعقد كرده، و يا عهدى باشد كه ايشان با خدا بستهاند كه او را بپرستند و در عبادتشان چيزى را شريك او نگيرند، چه برهان احتياج ممكن به واجب خود از بديهيات عقل آنان است، اين معناى عهد، و معناى آيه از آنچه گذشت بدست مىآيد.بحث روايتى [(روايتى در ذيل جمله:" وَ ما وَجَدْنا لِأَكْثَرِهِمْ مِنْ عَهْدٍ)]مرحوم كلينى در كتاب كافى به سند خود از حسين بن حكم نقل كرده كه گفت عريضهاى به عبد صالح (حضرت موسى بن جعفر (ع)) نوشته و در آن نامه به عرضشان رسانيدم كه من در باره گفتار ابراهيم (ع) كه عرض كرد:" رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِ الْمَوْتى" در شك هستم و خيلى علاقمندم به اينكه شما در اين باره توضيحى جهت من مرقوم داريد. حضرت در جواب نوشته بودند: ابراهيم به خداوند و مساله بعثت ايمان داشت، ولى دوست مىداشت ايمان خود را بيشتر كند، و در مرد شاكى مانند تو خيرى نيست سپس اضافه فرموده بودند كه شك وقتى است كه انسان يقين نداشته باشد، وقتى يقين آمد شك از بين مىرود، آن گاه نوشته بودند: خداى عز و جل مىفرمايد:" وَ ما وَجَدْنا لِأَكْثَرِهِمْ مِنْ عَهْدٍ وَ إِنْ وَجَدْنا أَكْثَرَهُمْ لَفاسِقِينَ" و اين آيه در باره اشخاص شاك نازل شده است «2».مؤلف: انطباق اين آيه با بيان سابق ما روشن است، مخصوصا دنبالهاى كه اين حديث به روايت عياشى از حسين بن حكم واسطى دارد، و آن اين است كه فرمود: اين آيه در باره اهل شك نازل شده «3».
