ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

" وَ أَوْحَيْنا إِلى‏ مُوسى‏ أَنْ أَلْقِ ..."

كلمه" أن" در" أن الق" تفسيريه است. و كلمه" تلقف" از ماده" لقف" و" لقفان" و به معناى چيزى را به سرعت گرفتن است. و" افك" به معناى گرداندن هر چيزى است از صورت اصليش، و لذا به دروغ هم" افك" اطلاق مى‏شود، در اين آيه از چند جهت ايجاز و اختصار كه خود يكى از نكات ادبى است به كار رفته، و تقدير آن اين است كه: ما بعد از آنكه ساحران سحر خود را انداختند به موسى وحى فرستاديم كه تو نيز عصاى خود را بينداز، وقتى انداخت آنا به صورت مار بزرگى در آمده و شروع به بلعيدن سحرهاى ساحران كرد.

جمله" فَوَقَعَ الْحَقُّ" در اين آيه استعاره به كنايه است، زيرا حق را به چيزى تشبيه كرده كه قبلا پا در هوا و معلق بود، و معلوم نبود بالأخره در زمين قرار مى‏گيرد يا نه؟ لذا فرموده: حق واقع شد، و باطل شد آن سحرى كه كرده بودند.

" فَغُلِبُوا هُنالِكَ وَ انْقَلَبُوا صاغِرِينَ" يعنى فرعون و اصحابش در آن مجمع عظيمى كه همه مردم از هر طرف هجوم آورده بودند مغلوب شدند، و لفظ" هنالك" كه براى اشاره بدور است اشاره به همين مجمع است. و جمله" وَ انْقَلَبُوا صاغِرِينَ" به اين معنا است كه فرعون و اصحابش بعد از آن عزتى كه در اجتماع داشتند به حالت ذلت و خوارى برگشت نمودند.

" وَ أُلْقِيَ السَّحَرَةُ ساجِدِينَ قالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعالَمِينَ رَبِّ مُوسى‏ وَ هارُونَ" نفرمود: ساحران خود را به سجده انداختند، بلكه فرمود: ساحران به سجده افتاده شدند تا كمال تاثير معجزه موسى و خيره شدن ساحران را برساند، تو گويى فرموده است: وقتى عظمت معجزه را ديدند آن قدر دهشت كردند كه بى‏اختيار به سجده در آمدند، بطورى كه نفهميدند چه كسى آنان را به حالت سجده در آورد، لذا خود را ناگزير از ايمان به رب العالمين ديدند. و اينكه فرمود:" رَبِّ مُوسى‏ وَ هارُونَ" براى اين است كه دلالت كند بر اينكه ايمان به خدا توأم با ايمان به موسى و هارون است.

بعضى گفته و يا شايد بگويند: اينكه" رب العالمين" را به" رَبِّ مُوسى‏ وَ هارُونَ" توضيح داد براى رفع توهمى بوده كه در اينجا به ذهن مى‏رسد، توضيح اينكه فرعون داشت ادعاى ربوبيت مى‏كرد، و مى‏گفت رب العالمين منم، و با چنين وضعى اگر فقط مى‏گفتند: ما ايمان آورديم به رب العالمين، ممكن بود كسى توهم كند كه مقصودشان ايمان به فرعون است، لذا براى رفع اين توهم مقصود خود را با جمله" رَبِّ مُوسى‏ وَ هارُونَ" توضيح دادند. ليكن اين وجه خيلى روشن نيست، براى اينكه بت‏پرستان اصلا قائل به رب العالمين يعنى كسى كه به‏