ترجمه تفسیر المیزان جلد 8
لطفا منتظر باشید ...
جمله ديگرى كه گفت:" ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي" «1» بر مىآيد كه او براى خود معبودى اتخاذ نكرده بوده، و تنها خود را معبود مردم مىدانسته است. و لذا بعضى از مورخين نوشتهاند كه خود فرعون دهرى مسلك بوده، و اصلا براى عالم صانعى قائل نبوده، و مردم را هم از پرستش بتها منع مىكرده، و مىگفته كه تنها بايد مرا بپرستيد، و به همين جهت بعضى از ايشان بطورى كه شنيده مىشود آيه مورد بحث را" و الهتك"- به كسر همزه و فتح لام با الف بعد از لام- قرائت كردهاند كه هم بر وزن عبادت است و هم به معناى آن.ليكن صحيحتر همان چيزى است كه از ظاهر جمله مورد بحث استفاده مىشود.و از جمله" ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي" هم بيش از اين بر نمىآيد كه مىخواسته اله و معبود ديگرى كه مالك و مدبر امور خصوص قبطيان باشد نفى كرده و تدبير امور آنان را به خود اختصاص دهد. و اين حرف هم تنها از او نبوده، همه بتپرستان- تا آنجا كه ما سراغ داريم- همين را مىگفتهاند، يعنى براى هر صنفى از اصناف خلائق از قبيل آسمان و زمين، دريا و خشكى و اقوام و همچنين براى اقسام مختلف حوادث از قبيل صلح و جنگ، دوستى و دشمنى و زشتى و زيبايى خداى جداگانهاى قائل بودند، و خود از ميان همه آن خدايان آن خدايى را مىپرستيدند كه مورد حاجت و نيازشان بوده، مثلا سكنه سواحل درياها بيشتر پروردگار دريا و طوفان را مىپرستيدند.بنا بر اين، معناى گفتارش كه گفت:" ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي" اين است كه:من براى شما قبطىها پروردگارى غير از خودم سراغ ندارم، پروردگار شما قبطىها منم نه آنكه موسى ادعا مىكند كه از طرف او مبعوث شده، و خودش هم او را مىپرستد. مؤيد اين معنا قرينهاى است كه همراه كلام او است، و آن اين است كه بعد از جمله مزبور بنا به حكايت قرآن اضافه كرده:" فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى إِلهِ مُوسى وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكاذِبِينَ" «2» از اين كلام به خوبى بر مىآيد كه فرعون در معبود بودن خود براى موسى شك داشته و اين خود قرينه است بر اينكه در جمله قبلى نمىخواسته وجود خدايى غير خود را انكار كرده و بگويد: من علم به عدم وجود آن دارم، بلكه مىخواسته علم به وجود چنين خدايى را نفى و انكار كند.
