ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

وقتى متوجه ارزش و اهميت نعمتى مى‏شود كه به ضد آن مبتلا بشود. قوم فرعون هم اگر به قحط سالى دچار نشده بودند پس از نجات و رسيدن به فراوانى نعمت نمى‏گفتند:" اين از ما است" گو اينكه طبعا و عادتا بايستى قضيه بر عكس اينكه واقع شده بود واقع مى‏شد، به اين معنا كه بايستى قبل از تفال بد به موسى زدن مى‏گفتند:" اين از ما است" چون وقتى مردمى قحط سالى و بلا را از نحوست شخص معينى مى‏دانند كه بر حسب ارتكاز و عادت ديرينه، نعمت و فراخى روزى و رفاه عيش را از خود بدانند، زيرا تا به رفاه و راحت خو نكرده باشند از گرفتارى و بلا آن طور كه بايد وحشت نمى‏كنند، و ليكن همانطور كه گفتيم از ظواهر قضيه بر مى‏آيد كه تفال بد به موسى زدن قبل از گفتن" اين از ما است" بوده.

و شايد به همين جهت قوم فرعون را قبل از فال بد زدنشان ذكر كرده و نيز به همين مناسبت كلمه" حسنه" را با لفظ" اذا" و كلمه" سيئه قحط سالى" را با لفظ" ان" آورده و فرموده:" فَإِذا جاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قالُوا لَنا هذِهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُوا بِمُوسى‏ وَ مَنْ مَعَهُ"، از اين اختلاف در تعبير بر مى‏آيد كه" حسنه رفاه عيش" در نظر فرعونيان اصل ثابتى بوده، و ابتلاى به قحط سالى نادر و بى‏سابقه بوده است. شاهد ديگر اين معنا اين است كه كلمه" حسنه" را با" الف و لام" جنس كه مفيد تعريف است و كلمه" سيئه" را نكره و بدون" الف و لام" آورده.

كلمه" يطيروا" از" تطير" و تطير مشتق از" طير" است، و جهت اين اشتقاق اين است كه عرب به خيلى چيزها از آن جمله به طيور تفال مى‏زدند به همين جهت كلماتى از ماده" طير" اشتقاق كردند كه معناى تفال و يا بهره‏اى از شر و شامت را بدهد مانند تطير كه به معناى اول و طائر كه به معناى دوم است.

پس اينكه فرمود:" أَلا إِنَّما طائِرُهُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ" معنايش اين مى‏شود: بهره‏اى كه ايشان از شر و شامت دارند نزد خداست، و آن عذابى است كه خداوند براى آنان تهيه ديده، و ليكن بيشتر ايشان از اين عذاب غافلند، و خيال مى‏كنند از گناهان و جناياتى كه مرتكب مى‏شوند اثرى باقى نمى‏ماند، و در دفترى بايگانى نمى‏شود.

البته براى كلمه" طائر" معانى ديگرى هم از قبيل نامه اعمال و غير آن ذكر كرده‏اند، و ليكن مناسب با سياق همان معنايى است كه ما ذكر كرديم.

" وَ قالُوا مَهْما تَأْتِنا بِهِ مِنْ آيَةٍ لِتَسْحَرَنا بِها فَما نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ" كلمه" مهما" از اسماى شرط و به معناى" هر چه" است، و معناى آيه اين است كه" هر چه براى ما معجزه بياورى كه ما را جادو كنى ما به تو ايمان آور نيستيم". قوم فرعون با اين‏