ترجمه تفسیر المیزان جلد 8

به من وعده دادى كه در پيش بردن دعوتم ياريم كنى، و هلاكت اين عده فعلا براى من صلاح نيست و باعث تهمت بر من است:

" أَنْتَ وَلِيُّنا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الْغافِرِينَ" در اين جمله شروع مى‏شود به نقل دعاهايى كه موسى (ع) در آن روز كرده بود، موسى (ع) در اين جمله كوتاه نيز حاجت و دعاى خود را در بين دو صفت از صفات خداى تعالى يكى صفت ولايت كه مخصوص به مقام ربوبى است و يكى آمرزش او كه بهترين آمرزش‏ها است قرار داد و بعد حاجت خود را درخواست نمود و چنين گفت:" فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا" و اين بهترين حاجتى است كه خدا درخواست آن را از بندگان خود مى‏پسندد.

موسى (ع) ذكر اين دو صفت را كافى دانست از اينكه به حاجت اصليش (زنده كردن همراهان) تصريح كند، و خواست تا با تصريح نكردن به آن اظهار تذلل و شرمسارى نمايد، و گر نه شكى نيست كه مقصودش از اين كلام اظهار حاجت خود بوده، اگر چه تصريح نكرده، براى اينكه آيه‏اى كه در سوره بقره راجع به اين مطلب است مى‏فرمايد: خداوند همراهان موسى را زنده كرد، و معلوم است كه اگر استجابت دعاى موسى در كار نبود خداوند مردمى را كه به عذاب خود هلاك كرده دوباره بدون جهت آنان را زنده نمى‏كند." وَ اكْتُبْ لَنا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ إِنَّا هُدْنا إِلَيْكَ" كلمه" هدنا" از ماده" هاد، يهود" است كه به معناى بازگشتن است، و جمله" إِنَّا هُدْنا إِلَيْكَ" جملات قبل از خود را كه فصلى از دعاهاى موسى است تعليل مى‏كند، موسى نخست از درگاه پروردگار خود مسئلت مى‏نمايد كه در زندگى دنيا يك نوع حسنه و در زندگى آخرتش حسنه ديگرى روزيش كند، آن گاه جمله مزبور را اضافه مى‏كند، و تعليل بودن آن به اين عنايت است كه حسنه زندگى دنيا جز نيكويى عيش آن چيز ديگرى نمى‏تواند باشد، و رجوع به خدا كه عبارت است از سلوك طريقه و پيروى راه فطرت او، آدمى را به نيكويى عيش و حيات طيب در دنيا و آخرت هدايت مى‏كند، و به عبارت ديگر حيات طيب از آثار بازگشت به سوى خدا است، و با اينكه موسى از قول خود و ديگران مى‏گويد:" ما به سوى تو بازگشت كرديم" جاى آن هست كه خداوند در آينده حيات طيب را روزيشان فرمايد، مناسب با كلمه" و اكتب" كه به معناى قضاء و تقدير است نيز همين روزى كردن در آينده است. و اما فصل اول از دعاى آن جناب يعنى جمله" فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا"، جملات سابق بر آن از قبيل" أَنْتَ وَلِيُّنا" و همچنين" وَ أَنْتَ خَيْرُ الْغافِرِينَ" كفايت تعليل آن را مى‏كند، و ارتباطى با تعليل" إِنَّا هُدْنا إِلَيْكَ" ندارد- دقت بفرماييد-.