لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:433
آلِ عَبا، يا پنج تن، عنواني است که در فرهنگ اسلامي براي حضرت محمد(ص)، حضرت
علي(ع)، حضرت فاطمه(ع) و دو فرزند آنان حسن(ع) و حسين(ع) به کار مي‌رود و از آنان
به آل کساء و اصحاب کساء نيز تعبير مي‌شود. مأخذ اين عنوان روايتي است که به حديث
کساء معروف است و در منابع حديث فريقين از طرق بسيار نقل شده است (احمدبن حنبل،
4/107، 6/292، 298؛ طبرسي، 5/138-139). طبق اين روايت، روزي در خان? اميرالمؤمنين
علي(ع) (يا خانه ام سلمه) اين پنج تن در زير عباي رسول اکرم، يا پوشش (کساء) ديگري
گرد آمدند. رسول اکرم دست به دعا برداشت و فرمود: اَللّهُمَّ هؤُلاءِ اَهْلُ بَيْتي
فَاْذْهَبْ عَنْهُمُ الرِجْسَ وَ طَهَّرْهُمْ تَطْهِيراً (طبرسي، 5/138). پس از
دعاي رسول اکرم آي? تطهير نازل گشت: اِنَّما يُريدُ اللـهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ
الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ و يُطَهِّرَکُمْ تَطْهيراً: خداوند مي‌خواهد پليدي را
از شما خاندان بزدايد و شما را از هم? آلودگيها پاک گرداند (احزاب/33/33). مطابق
برخي روايات، رسول اکرم پس از نزول آي? تطهير، اهل بيت خود را به شرحي که گذشت، در
زير کساء گرد آورده و دعا کرده است (طبري، 10 (22)/6؛ حاکم، 3/148). در برخي ديگر
از رواياتِ مربوط به نزول آي? تطهير از گرد آمدن اهل بيت در زير کساء سخني در ميان
نيست (همو، 3/146).
دربار? مصاديق اهل بيت ميان راويان اختلاف نظر هست. برخي از آنان همسران رسول اکرم
(طبرسي، 5/137) و برخي ديگر هم? نزديکان وي، از آل عباس و آل عقيل و آل جعفر و آل
علي(ع) را مشمول اين عنوان شمرده‌اند (مسلم، 15/180)، اما بيش‌تر ايشان اصطلاح اهل
بيت را در اين آي? شريفه منحصر به پنج تن ياد شده دانسته‌اند. تعداد احاديث وارد
شده توسط گروه اخير از 70 متجاوز است که از آن شمار نزديک به 40 حديث به روايت اهل
سنت و از طريق ام سلمه، عايشه، ابوسعيد خدري، ابن عباس، عبداللـه بن جعفر، علي بن
ابي‌طالب(ع)، حسن بن علي(ع) و ديگران و بيش از 30 حديث از راويان امامي و از طريق
علي بن ابي‌طالب(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع)، امام رضا(ع)، ام
سلمه، ابوذر غفاري و چند تن ديگر نقل شده است (احمدبن حنبل، 6/298، 304؛ طبرسي،
5/137؛ طباطبائي، 16/310).
دقت در آي? شريفه نيز صحت همين روايات را ثابت مي‌کند، روشن است که منظور از اراده
در آي? مورد بحث، اراده تکويني است، از آنرو که اراد? تشريعي خداوند در اين باب هم?
افراد بشر را شامل مي‌شود و جاي اختصاص در آن نيست (طبرسي، 5/139؛ طباطبايي،
16/312-313).
آنچه بيش از همه موجب شده است که برخي از مفسرين، اهل بيت را به همسران رسول اکرم
تفسير کنند (طبرسي، 5/137)، خطاب صدر آي? به همسران رسول اکرم، و نيز وقوع آن در
ميان آياتي است که طي آنها همسران رسول اکرم مخاطب واقع شده‌اند. اما روايات وارده
در اين باب حاکي از آنست که اين آيه جداگانه نازل گشته، و به فرمان رسول اکرم، يا
بعد از رحلت آن حضرت و در هنگام جمع قرآن، در ميان آن آيات قرار داده شده است
(طباطبائي، 16/311-312). تغيير صيغ? خطاب از مؤنث به مذکر نيز مؤيد همين معناست.
مآخذ: ابن حنبل، احمد، مسند، مصر، 1313ق؛ حاکم، محمد، المستدرک علي الصحيحين،
بيروت، 1398ق؛ طباطبائي، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، 1973م؛ طبرسي،
فضل بن حسن، مجمع البيان، بيروت، مکتبه الحياه؛ طبري، محمدبن جرير، تفسير، بيروت،
1400ق؛ کليني، محمدبن يعقوب، اصول کافي، به کوشش حمدباقر بهبودي و علي‌اکبر غفاري،
تهران، 1383ق، 2/72؛ مسلم، ابوالحسين، صحيح، بيروت، 1392ق.
محمدعلي مولوي
