لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:793
اِبْن‌ِ اَبى حِجّه، ابوجعفر احمد بن محمد قيسى قرطبى معروف به ابن ابى
حِجَّة (562 -643ق/1167- 1245م)، محدث، قاري، نحوي و قاضى اندلسى. اگرچه
بعضى از متأخرين او را ابن حِجَّة ناميده‌اند (خوانساري، 1/319) اما با توجه
به ثبت ابن ابّار (1/123) و سيوطى (ص 167) از متقدمين و نيز حاج خليفه
(1/599) و مخلوف (ص182) وي مشهور به ابن ابى حِجّة بوده است. وي قرآن و
ادبيات عرب را در زادگاه خويش قرطبه فراگرفت و نزد علماي آن ديار به
استماع حديث پرداخت (سيوطى، 167). بزرگ ترين استاد وي قرائت قرآن و
روايات ابوالقاسم عبدالرحمان شرّاط قرطبى (د 586ق/1190م) است (ابن ابار،
1/123). او از ابوالوليد هشام بن عبدالله حاكم (د 603ق/1206م) حديث شنيده و
اجازه گرفته است، چنانكه از خلف بن عبدالملك بن بشكوال (د 578ق/1182م) و
ابوالعباس مجريطى و ابو محمد بن حَوْطِالله (د 612ق/1215م) و ديگران نيز
روايات اندكى شنيده است (همانجا؛ سيوطى، 167). وي در قرطبه در صدر مدرسان
قرائت قرآن و عربى قرار داشت (ابن ابار، 1/123) و پس از سقوط قرطبه به دست
مسيحيان، ابن ابى حجة به اشبيليه رفت و قاضى و خطيب آن شهر شد (همانجا).
وي هنگامى كه قصد داشت از اشبيليّه با كشتى به شهر سبته برود، خود و
خانواده‌اش اسير روميان شدند و به مَيورقه (يا مَنورقه: سيوطى، 167) منتقل و
با پرداخت فديه آزاد شدند (سيوطى، همانجا)، اما ابن ابى حجة پس از 3 روز در
ميورقه بر اثر شكنجة روميان جان سپرد (ابن ابار، همانجا). بر طبق بعضى
روايات وي بر روي دريا پيش از رسيدن به ميورقه در زير شكنجه كشته شده
است (ابن جزري، 1/136). ابن ابار برخى از آثار او را به اين شرح نام برده
است: منهاج العباد، تسديد اللسان لذكر انواع البيان فى العربية تفهيم
القلوب آيات علاّم الغيوب، مختصر التبصرة (1/123) و سيوطى از كتاب الجمع
بين الصحيحين (ص 167) نام برده است. در فهارس اثري از اين كتابها نيست.
ابن ابى حجة طبع شعر داشته و سيوطى (ص 167) شعر او را سست خوانده است.
مآخذ: ابن ابار، محمد، التكملة لكتاب الصلة، به كوشش عزت عطار حسينى، قاهره،
1375ق/1955م؛ ابن جزري، محمد، غاية النهاية، به كوشش گ. برگشترسر، بيروت،
1402ق/1982م؛ حاجى خليفه، كشف الظنون، استانبول، 1941م؛ خوانساري،
محمدباقر، روضات‌الجنات، تهران، 1382ق/1962م؛ سيوطى، جلال‌الدين، بغيةالوعاة،
به كوشش محمد امين خانجى، قاهره، 1326ق، مخلوف، محمد، شجرة النور الزكية،
بيروت، 1349ق.
على رفيعى
تايپ مجدد و ن * 1 * زا
ن * 2 * زا
