لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:627
اِبْراهيم، نام چهاردهمين سوره از قرآن مجيد با 52 آيه که در شمار? آيات آن اختلاف
است: قرّاء بصره 51 آيه، کوفه 52، مدينه 54، شام 55 و ديگر قرّاء 50 آيه ذکر
کرده‌اند (طوسي، 6/269؛ طبرسي، 3/301؛ آلوسي، 13/179؛ سيوطي، الاتقان، 1/235). اين
سوره «با استناد به اقوال محکم‌تر» هفتاد و دومين سور? نازل شد? قرآن است که از 831
کلمه و 3434 حرف ترکيب يافته است (راميار، 584، 611، 612).
در وجه تسمي? آن گفته‌اند که چون در آن از مأموريت حضرت ابراهيم(ع) براي ساختن خان?
کعبه و دعاهاي وي سخن به ميان آمده، ابراهيم ناميده شده است. علامه صاوي در حاشي?
خود بر تفسيرالجلالين پس از ذکر اين وجه، در ردّ اشکالي که بر آن نامگذاري
کرده‌اند، مي‌افزايد که نامگذاري سوره‌ها نوقيفي است (2/279). مفسران سور? ابراهيم،
جز دو آي? 28 و 29، آن را مکّي دانسته‌اند و غالب آنان معتقدند که اين دو آيه مدني
است و به روايت ابن عباس و قتاده دربار? مشرکان کشته شده در بدر نازل شده است
(طوسي، 1/269؛ طبرسي، 3/301؛ قرطبي، 10/338؛ سيوطي، الدّرالمنثور، 4/69)؛ اما
دربار? زمان نزول سوره اتفاق نظر نيست. براساس روايت مجاهد سور? ابراهيم پس از سور?
نوح و پيش از سور? سجده، بنابر روايت عبداللـه بن مسعود پيش از سور? ص و پس از سور?
ملائکه و به روايت اُبَيّ بن کعب پس از سور? سجده و پيش از ملائکه نازل شده است
(ابن نديم، 28-29، 30)، در مصحف حاضر، اين سوره پس از سور? رعد و پيش از سور? حِجْر
قرار دارد.
در اين سوره علاوه بر آنکه به صورت عام دربار? چند تن از پيامبران قوم نوح، عاد و
ثمود سخن رفته، به صورت خاص و مفصل‌تر دربار? موسي(ع) و ابراهيم(ع) و نيز رسالت آن
دو و نيايش معروف حضرت ابراهيم(ع) پس از کوچ به سرزمين مکه (وادٍ غَيْرِ ذِي
زَرْعِ) سخن گفته شده است؛ افزون بر اين، مطالبي دربار? وحي، رسالت، توحيد، قيامت،
و حساب و کتاب آن روز در اين سوره آمده است.
مآخذ: آلوسي، محمود، روح المعاني، بيروت، 1355ق/1936م؛ ابن نديم، الفهرست؛ راميار،
محمود، تاريخ قرآن، تهران، 1362ش؛ سيوطي، الاتقان، به کوشش ابوالفضل ابراهيم،
قاهره، 1967م؛ همو، الدّرالمنثور، قم، 1404ق؛ صاوي، احمد، حاشيه علي تفسير
الجلالين، بيروت، داراحياء التراث العربي؛ طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان، صيدا،
1333ق؛ طوسي، محمدبن حسن، التبيان، به کوشش احمد حبيب قصيرالعاملي، بيروت، داراحياء
التراث العربي؛ قرطبي، محمدبن احمد، الجامع لاحکام القرآن، به کوشش ابواسحاق
ابراهيم اطيفش، بيروت، 1965م.
حسن يوسفي اشکوري
