لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:805
اِبْن‌ِ اَبى دينار، ابوعبدالله محمّد بن ابى القاسم رُعَينى قيروانى،
(زنده در 1110ق/1698م) منسوب به ابوالمهاجر دينار، فاتح معروف (مؤنس، 316)،
اديب، شاعر، قاضى و مورخ تونسى. از تاريخ ولادت و مرگ و زندگى او آگاهى در
دست نيست، اما گفته‌اند كه از خاندانى نژاده‌برخاست كه‌داراي مناصب‌دولتى
ومقامات علمى‌بودند (همانجا). ابن ابى دينار نزد برخى از دانشمندان روزگار
خويش چون ابن الشيخ محمد فتاته و شيخ على بن عبدالواحد انصاري دانش
آموخت و بر مسند قضاي سوسة و قيروان دست يافت ( شمام، «و»). از او تأليفاتى
برجاي مانده است چون: رضاب العقيق فى الرّوض الانيق فى مجاراة الاخوان و
احوال الصّاحب و الصّديق، و كتابى در ادبيات به نام هداية المتعلّم.
مهم‌ترين اثر او المؤنس فى تاريخ افريقية و تونس نام دارد (همانجا) و چنانكه
خود وي گفته، پس از مرگ فرزندش به نگارش آن دست زد و در شعبان سال 1902
آن را به پايان برد (ابن ابى دينار، 5، 320). اين كتاب داراي 7 باب و يك
خاتمه است، بدين قرار: 1. در وصف تونس؛ 2. در وصف افريقيه؛ 3. دربارة
جنگهاي مسلمانان براي تصرف افريقيه؛ 4. در تاريخ دولت عبيديّه؛ 5. در
تاريخ امراي صنهاجه؛ 6. در تاريخ دولت حفصيّه؛ 7. در بيان فرمانروايى
عثمانيها در تونس، و نيز خاتمه دربارة برخى رويدادهاي متأخر (ابن ابى دينار،
7، جم قس: دائرةالمعارف الاسلاميّة ).
المؤنس نخستين بار در 1286ق/1869م در تونس منتشر شد و قبل از آن در
1270ق/1854م پليسيه1 و رموزا2 آن را به فرانسه ترجمه و منتشر كرده بودند
(مؤنس، همانجا؛ 2 EI). ابن ابى دينار از اشعار خود 3 قصيده را كه در ستايش
امير على باي بن مرادباي (از خاندانهاي حكومتى تونس) سروده، در كتاب خويش
آورده است (ص 279- 283).
مآخذ: ابن ابى دينار، محمد، المؤنس، به كوشش محمد شمام، تونس، 1387ق؛
شمام، محمد، مقدمه بر المؤنس (نك: ابى دينار در همين مآخذ): مؤنس، حسين،
فتح العرب للمغرب، قاهره، 1979م؛ نيفير، شيخ محمد، عنوان الا´ريب عمّا نشأ
بالمملكة النّونسيّة من عالم اديب، تونس، 1351ق؛ نيز:
EI 2 ; صادق سجادي
تايپ مجدد و ن * 1 * زا
ن * 2 * زا
