اسامة بن زيد بن حارثه. - راویان مشترک نسخه متنی

اسامة بن زيد بن حارثه.

15اسامة بن زيد بن حارثه.

( - 54ه.ق).

كنيه: ابومحمد، ابوزيد، ابوحارثه، ابويزيد.

نسب: كلبي.

لقب: امير، حِبّ، مدني.

طبقه: صحابي.

اسامة بن زيد از سابقين در اسلام و از زمره كساني است كه با پيامبر(ص) به مدينه هجرت كرد. رسول اللهْ او را همانند اهل بيتِ خودش دوست مي داشت و در باره اش فرمود: او محبوب ترين مردم نزد من است.

به اين اعتبار او را (حِبّ) (1) لقب داده اند، چنان كه پدرش نيز دوست پيامبر(ص) بود. نوشته اند كه نقش انگشتر اسامه (حبّ رسول الله) بوده است.

از افتخارات اوست كه خود، پدرش زيد، جدش حارثه و مادرش بركه (ملقب به امّ ايمن) همگي آزادشدگان پيامبر گرامى (ص) مي باشند.

اسامة بن زيد بارها از طرف پيامبر(ص) فرماندهي جنگ را به عهده داشت تا آن كه لقب امير به خود گرفت. هر گاه پيامبر گرامي اسلام شخصاً در نبردي شركت نمي كرد، سلاح را به دست على (ع)يإ؛ ّّ اسامه مي داد. در باره او بود كه فرمود: خدا لعنت كند كسي را كه از سپاه اسامه سرباز زند (2) .

اسامه و اهل بيت (ع)

همان طور كه اشاره شد، پيامبر اكرم (ص) نسبت به اسامه توجه خاصي داشت و مي فرمود: آفرين بر دوست و پسر دوست من. نيز درباره اسامه و امام حسن (ع)مي فرمود: (خدايا من اين ها را دوست دارم توهم آنان را دوست بدار (3) .).

عايشه مي گويد: از پيامبر(ص) شنيدم مي فرمود: (هر كس خدا و رسول را دوست دارد اسامة بن زيد را دوست بدارد.).

هنگامي كه پيامبر(ص) اسامه را امير جنگ كرد برخي از فرماندهي او ناخرسند بودند. رسول خدا بالاي منبر رفت و فرمود: شنيده ام كه عده اي به امارت و فرماندهي اسامه اعتراض دارند. اينان نسبت به امارت پدرش نيز اعتراض داشتند. به خدا قسم او براي اين كار شايسته است و پدرش از محبوب ترين مردم نزد من بود و او نيز بعد از پدرش از محبوب ترين افراد نزد من است (4) .

از برخي روايات استفاده مي شود كه اسامة بن زيد از كمك و ياري على (ع)در جنگ جمل و بيعت با او سرباز زد، ولي بعدها از اين عقيده برگشت و شهادت به حقانيت على (ع)داد و مخالفين آن حضرت را ملعون و مهدور الدم دانست (5) .

اسامه روايت مي كند: على (ع)خطاب به پيامبر(ص) گفت: يا رسول الله! كدام يك از اهل بيت نزد شما محبوب تر است فرمود: فاطمه. گفت: از مردان سؤال مي كنم. فرمود: كسي كه خدا و رسول به او نعمت داده است و آن شخص، اسامة بن زيد است (6) . از امام باقر(ع) نقل شده است كه فرمود: از اسامة بن زيد جز به نيكي ياد نكنيد.

اسامه و دانشمندان مسلمان.

ابن سعد در طبقات مي گويد: او حِبّ پيامبر(ص) بود و از همان اول، اسلام را اختيار كرد و به غير از اسلام نزديك نشد. پيامبر(ص) سخت او را دوست مي داشت و با او چون يكي از خاندان خود رفتار مي نمود.

نووي نقل مي كند: عمربن خطاب سهم اسامة بن زيد را سه هزار و پانصد درهم و سهم پسر خودش عبدالله را سه هزار درهم قرار داده بود. پسرش از علت اين تبعيض سؤال كرد. عمر جواب داد: چون اسامه و پدرش از تو و پدرت نزد رسول خدا(ص) محبوب تر بودند و من محبت پيامبر را بر محبت خود مقدم داشتم (7) .

ابن عبدالبر روايت مي كند كه اسامة بن زيد از جمله اصحاب معروف پيامبر(ص) بود كه از فتنه سالم ماند (8) .

طبقه و منزلت روايي اسامه.

از آن چه گذشت معلوم شد كه اسامه، صحابي مقرب پيامبر(ص) و از نظر طبقه، صحابى، بلكه از مشاهير اصحاب است.

نووي مي نويسد: اسامة بن زيد حدود 128 حديث از پيامبر(ص) نقل كرده است كه بخاري و مسلم بر پنج حديث آن اتفاق دارند.

شيخ طوسي مي گويد: اسامه از صحابه و شخص معروفي است و از اميرمؤمنان (ع)روايت دارد.

مزّي و ابن حجر مي نويسند: اسامه از پيامبر(ص) ، پدرش زيد و ام سلمه روايت دارد.را ويان او عبارتند از: حسن و محمد (فرزندان اسامه)، ابن عباس، ابوهريره، ابوعثمان نهدى، عمروبن عثمان بن عفان، ابو وائل، عامربن سعد، عروة بن زبير، حسن بصري و ديگران.

اما نمونه اي از روايات او: روزي مروان مي گذشت، ديد اسامة بن زيد نزد قبر رسول خدا(ص) نماز مي خواند. گفت: چرا نزد قبر نماز مي گذارى و حرف هاي ناروايي زد. اسامه گفت: اي مروان! تو مردي بدگفتار و ناسزا گو هستي و من از پيامبر(ص) شنيدم كه مي فرمود: خداوند بدگو و زشت سخن را دشمن دارد (9) .

زيد بن اسامه روزهاي دوشنبه و پنج شنبه روزه مي گرفت و نقل مي كرد كه پيامبر(ص) هر دوشنبه و پنج شنبه روزه مي گرفت و مي فرمود: اعمال بندگان هر دوشنبه و پنج شنبه به خداوند تعالي عرضه مي شود (10) .

سال وفات اسامه بر حسب اختلاف روايات 58.54 و 59 ه.ق. نقل شده است، اما مشهور آن است كه وي به سال 54ه.ق. در اواخر زمام داري معاويه در (جُرف) (11) وفات يافت (12) . جنازه اش را به مدينه حمل كردند و حسن بن علي او را در بُرد احمر كفن كرد و به خاك سپرد.

منابع ديگر.

الطبقات الكبري 4/ 61؛ مسند احمدبن حنبل 5/ 199؛ المحبّر 28؛ كتاب التاريخ الكبير 2/ 20؛ الجرح والتعديل 1/ ق 1/ 283؛ المستدرك 3/ 596؛ العقد الفريد 3/ 193؛ المعجم الكبير 1/ 158؛ كتاب الثقات 3/ 2؛ رجال طوسي 34؛ اختيار معرفة الرجال / ش 80 - 82؛ تهذيب الاحكام 1/ 296؛ المنتظم 5/ 589؛ صفة الصفوه 1/ 521؛ مجمع الزوائد 9/ 286؛ تنقيح المقال 1/ 3/ 1؛ اعيان الشيعه 3/ 247؛ معجم رجال الحديث 3/ 22؛ موسوعة رجال الكتب التسعة 1/ 89. .

1. حِبّ: به معناي دوست و دوست دار آمده است (المنجد).

2. الملل و النحل 1/ 22 و قاموس الرجال 468/ 1.

3. جامع الاصول 27/ 10.

4. تهذيب الكمال 343/ 2 وتهذيب الاسماء ق 1/ ج 1/ 114.

5. كتاب سليم بن قيس الهلالي 797/ 2.

6. تهذيب الاسماء ق 1/ ج 114/ 1.

7. تهذيب الاسماء ق 1/ ج 114/ 1.

8. الاستيعاب 75/ 1.

9. تهذيب التهذيب 208/ 1 و تهذيب الكمال 338/ 2.

10. سنن ابي داوود/ ش 2463.

11. جُرف: محلي است در سه ميلي مدينه (معجم البلدان 2/ 128).

12. الطبقات الكبري 4/ 72؛ الاستيعاب 1/ 75 و اسد الغابه 1/ 66 .