علي بن جعفر بن محمدي. - راویان مشترک نسخه متنی

علي بن جعفر بن محمدي.

201علي بن جعفر بن محمدي.

( - پس از 210 ه . ق).

كنيه: ابو الحسن.

نسب: قرشى، هاشمى، علوى، حسيني.

لقب: مدنى، عُرَيْضي.

طبقه: دهم.

على، كوچك ترين فرزند امام صادق (ع)و مادرش امّ ولد است. كه در خردسالى، پدر بزرگوار خود را از دست داد.

او دو پسر به نام هاي احمد و محمد داشت كه از راويان وي بودند وخود وفرزندان و بازماندگان اش كه بسيار نيز بودند، در (عُرَيْض) روستايي در حدود هشت كيلومتري مدينه، سكنا گزيدند وبه همان مكان، منسوب و به (عُرَيْضى) مشهور شدند.و ي كه در امامي بودن اش ترديدي نيست، در نشر و كتابتِ حديث اهل بيت (ع)كوششي بسيار داشت.

شيخ طوسي براي او كتاب هايي در مناسك، حلال و حرام ونيز در پرسش هاي فراوان او از برادر بزرگوارش امام كاظم (ع)بر شمرده اند.

شيخ مفيد نيز او را داراي روايت بسيار، به ويژه از امام كاظم (ع)دانسته است. به عنوان نمونه، كليني از محمّد بن حسن بن عمّار روايت مي كند كه وي به مدّت دو سال، احاديث امام كاظم (ع)را از علي بن جعفر مي شنيد ومي نگاشت. (1) .

بنابر ادّعاي مجلسي اول (2) (پدر علامه مجلسى) وي در كوفه و سپس در قم به نشر حديث پرداخت. (3) .و ي بنا به نقل ابن عنبه در سال 199 ه . ق . همراه علويان و به سركردگي برادرش محمّد بن جعفر عليه مأمون، خليفه عبّاسى، شوريد، هر چند ذهبي كه اين جريان را ضمن حوادث سال 200 ه . ق . گزارش كرده است، نامي از او نبرده، ولي ابوالفرج از او آشكارا ياد كرده است.

علي و اهل بيت (ع)

از روايات موجود در رجال كشّي و كافي به روشني برمي آيد كه وي به اهل بيت (ع)ايمان و محبّتي تمام داشته است و گاه در مناظراتى، در مقام اثبات امامت و شايستگي هاي آن بزرگواران برمي آمد و از هيچ گونه تكريم و بزرگداشت آنان خودداري نمي كرد. يك بار كه در مجلسي با ديگران نشسته بود، با ورود امام جواد (ع)و به احترام آن حضرت برخاست و آن حضرت بدو گفت: اي عمو! بنشين.

گفت: چه گونه بنشينم در حالي كه شما ايستاده ايد! پس از بازگشت آن حضرت از مجلس، اطرافيان، علي را ملامت كرده، گفتند: چه گونه او را چنين تكريم كردي در حالي كه از او بزرگ تر و عموي پدرش هستى.

پاسخ داد: خاموش باشيد! آيا فضل و بزرگي او را انكار كنم پناه بر خدا! من بنده او هستم. (4) .

طبقه و منزلت روايي علي .

تمام رجاليون شيعي وي راكه از راويان طبقه دهم است، به بزرگي و جلالت قدر ستوده اند و در ميان رجاليون اهل سنّت نيز عجلي و ابن حجر وي را از شخصيّت هاي برجسته تابعي يا از بزرگان راويان طبقه دهم دانسته اند، هرچند ذهبي ادّعا كرده است كه من هيچ يك از صاحب نظران را نديدم كه او را توثيق يا روايت اش را تضعيف كند، (5) امّا ابن حجر او را فردي مقبول دانسته است.

شيخ طوسي وي را از اصحاب امام صادق (ع) امام كاظم (ع)و امام رضا (ع)دانسته است. (6) .

او از پدرش امام صادق (ع)و برادرش امام كاظم (ع) (7) ، حسين بن زيد، سفيان ثورى، معتِّب غلام پدرش و ابوسعيد مكّي روايت كرده است. و فرزندان اش احمد ومحمّد و ابراهيم بن عبداللّه، سلمة بن شبيب و محمّدبن عبدالعزيز از او روايت كرده اند.

ترمذي تنها يك حديث از او نقل كرده است، ولي شمار زيادي از احاديث او در استبصار، من لا يحضره الفقيه، تهذيب، كافى، كامل الزيارات، تفسير قمي و منابع ديگرنقل شده است. (8) .و ي از رسول خدا(ص) روايت كرده است كه آن حضرت دست حسن و حسين را گرفت و فرمود: هر كه مرا واين دو و پدر و مادر آنان را دوست بدارد، روز رستاخيز با من در يك درجه خواهد بود. (9) .

ذهبى، تاريخ درگذشت او را سال 210 ه . ق . گزارش كرده است، (10) امّا از گزارش ابن عنبه (11) بر مي آيد كه وي بايد عصر امام هادي (ع) يعني سال هاي بعد از سال 220 ه . ق . را كه امام جواد (ع)در آن به شهادت رسيد، درك كرده باشد.

مشهور است كه وي در شهر قم به خاك سپرده شد. مامقاني از محمدتقي مجلسى، پدر علامه مجلسي نقل كرده است كه وي شنيده است: علي بن جعفر پس از خروج از مدينه وآمدن به كوفه و سپس به قم ونشر حديث در اين سامان، در قم درگذشت و همان جا مدفون شد، امّا مرحوم مجلسي با دلايلي كه مامقاني آن ها را نقل كرده است، اين ادّعا را نپذيرفته است. مامقاني نيز دلايل خود مبني بر تضعيف ادّعاي مذكور را بدان افزوده و ظاهراً - همان گونه كه علامه محمّد باقر مجلسي هم بدان تصريح كرده است - مشهور آن است كه وي در همان روستاي (عُرَيْض) در گذشت و به خاك سپرده شد. (12) .

منابع ديگر

تا ريخ الثقات 357؛ رجال برقي 25؛ مقاتل الطالبيّين 360؛ الارشاد 287؛ رجال نجاشى / ش 660؛ رجال كشّى / ش 803 - 804؛ فهرست طوسي 212 (چاپ دانشگاه مشهد)؛ رجال طوسي 241، 353 و 379؛ مناقب آل ابي طالب 4/ 347؛ خلاصة الاقوال 92؛ رجال ابن داوود 238؛ تهذيب الكمال 20/ 352؛ العبر في خبر من غبر 1/ 282؛ ميزان الاعتدال 3/ 117؛ تقريب التهذيب 2/ 33؛ منهج المقال 227؛ مجمع الرجال 4/ 171؛ شذرات الذهب 1/ ج 2/ 24؛ جامع الرواة 1/ 561؛ قاموس الرجال 6/ 435 (چاپ قديم)؛ مستدركات علم رجال الحديث 5/ 319.

1. الكافي 1/ 322/ ح 12.

2. تنقيح المقال 2/ 273.

3. اين ادّعا در پايان اين مقاله نقد خواهد شد.

4. الكافي 1/ 322.

5. جالب است اگر بدانيم كه عجلي شخصي چون عمر بن سعد بن ابي وقّاص را توثيق كرده، در حالي كه تصريح مي كند كه او قاتل امام حسين بن عليي يا فرمانده قاتلان بوده است! (نك: تاريخ الثقات 357 و تهذيب التهذيب 7/ 450).

6. وي با توجّه به روايات كشّي و كافى، بايد از اصحاب امام جواد(ع) نيز باشد.

7. مجموعه اين روايات كه در قالب پرسش و پاسخ و به كتاب مسائل علي بن جعفر مشهور است، از سوي مؤسّسه آل البيت چاپ و منتشر شده است.

8. نك: كتاب الامالي مفيد 344؛ كتاب الخصال 141، 385، 493 و 494 و معجم رجال الحديث 11/ 288.

9. سنن ترمذي 5/ 641.

10. تاريخ الاسلام 14/ 264.

11. عمدة الطالب 271.

12. بدين ترتيب، ادّعاي پدر علاّمه مجلسي مبني بر اين كه علي بن جعفر در قم و كوفه به نشر حديث پرداخت، نيز درست نمي نمايد.