اسماعيل بن عبدالرحمن بن ابي كريمه. - راویان مشترک نسخه متنی

اسماعيل بن عبدالرحمن بن ابي كريمه.

21اسماعيل بن عبدالرحمن بن ابي كريمه.

( - 127ه.ق).

كنيه: ابواحمد، ابومحمد.

نسب: قرشى،هاشمي.

لقب: سُدّي كبير، حجازى، كوفى، اعور، مفسّر.

طبقه: چهارم.

پدر اسماعيل، ابوخزيمه، از بزرگان اهل اصفهان بود. او را به جهت آن كه آزاد شده زينب دختر مخرمه قرشي و هم پيمان بني هاشم است قرشي و هاشمي لقب داده اند. وي كه از اهالي حجاز بود، پس از مدتي به كوفه مهاجرت كرد و تا پايان عمر در آن جا زيست. او را به آن جهت كه بر درگاه (سُدّه) مسجد جامع كوفه مي نشست سُدّي لقب داده اند. رجاليون از او با لقب (سُدّي كبير) نيز ياد كرده اند، در برابر (سدّي صغير) محمدبن مروان بن عبدالله بن اسماعيل، نوه پسري سُدّي كبير كه از كلبي كتاب تفسير را روايت كرده است.

او داراي محاسني بلند و پرپشت بود كه هنگام نشستن سينه اش را مي پوشاند. رجاليون اهل سنت او را شيعي و يا متمايل به تشيّع دانسته اند. سيّد شرف الدين و علاّمه اميني وي را در زمره روات شيعه مورد قبول اهل سنت ذكر كرده اند (1) .

او از فقهاي تابعي و از مفسراني است كه تفسيرش مرجع ديگر مفسران پس از خود بوده است. شعبي تفسير وي را به جهت پيروي اش از مكتب اهل بيت (ع)و گرايش به آراي شيعه مردود دانسته است (2) .

او خود مي گويد كه تفسيرش را از ابن عباس گرفته است. اسماعيل بن ابي خالد او را در تفسير از شعبي داناتر مي داند.

ابن معين او را ضعيف و ابوزرعه او را (لَيّن) دانسته است. هرچند ابوحاتم احاديث وي را قابل احتجاج ندانسته و جوزجاني او را كذاب و شتّام معرفي كرده است، امّا بقيه او را به نوعي توثيق كرده اند.

نسائي او را ثقه و داراي احاديثي شايسته و يحيي بن سعيدِ قطّان او را بي اشكال و معتبر مي دانند. ذهبى، ابن عدي و ابن حجر او را صدوق خوانده اند. عجلي و احمد بن حنبل او را ثقه مي دانند. ابن حبان نيز نام وي را در كتاب ثقات آورده است.

ابن مديني در باره وي گفته است: نشنيدم كسي در باره وي جز به خير و نيكي ياد كند.

شيخ طوسي نيز وي را بدون جرح و تعديل در شمار اصحاب امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق (ع)آورده است.و ي از صحابه، حسن بن علي بن ابي طالبى، ابو سعيد خدرى، عبدالله بن عمربن خطاب و ابو هريره را درك كرده است و از كساني چون: علي بن حسينى، محمد بن علي ى، جعفربن محمدى، انس بن مالك، اوس بن ضمعج، ابو صالح باذان، حفص بن ابي حفص، سعدبن عبيده، عبدالرحمن بن ابي كريمه و مصعب بن اسعد روايت مي كند. و كساني چون: اسباط بن نصر همدانى، اسرائيل بن يونس، اسماعيل بن ابي خالد، حسن بن صالح بن حىّ، حسن بن يزيد كوفى، شعبه، ثوري و ابوبكربن عيّاش از او روايت كرده اند. احاديثش در تمام جوامع روايي اهل سنّت به جز صحيح بخاري آمده است.

اسماعيل به سال 127ه.ق. در زمان حكومت بني مروان درگذشت (3) .

منابع ديگر

الطبقات الكبري 6/ 323؛ تفسير طبري 1/ 156؛ المعارف 596؛ الجرح والتعديل 1/ ق 1/ 185؛ ذكر اخبار اصبهان 1/ 204؛ رجال طوسي 105.82و 148؛ اللباب في تهذيب الانساب 2/ 110؛ تهذيب الكمال 3/ 132؛ الوافي بالوفيات 9/ 142؛ لسان الميزان 7/ 178؛ تهذيب التهذيب 1/ 313؛ تقريب التهذيب 1/ 71؛ الاصابه 1/ 125و 8/ 259؛ طبقات المفسرين (داوودى) 1/ 109؛ شذرات الذهب 1/ ج 1/ 174؛ جامع الرواة1/ 98؛ تنقيح المقال 1/ 137؛ تأسيس الشيعة 336؛ اعيان الشيعة 3/ 378؛ معجم رجال الحديث 3/ 148؛ قاموس الرجال 2/ 45 (چاپ قديم)؛ معجم المؤلفين 2/ 276؛ الاعلام 1/ 317؛ المعجم الموحد 1/ 122؛ تاريخ التراث العربي 1/ 191؛ معجم المفسرين 1/ 90.

1. المراجعات 54 و الغدير 93/ 2.

2. ميزان الاعتدال 336/ 1 و تاريخ الاسلام 37/ 8.

3. كتاب الثقات 4/ 21؛ معجم الادباء 7/ 13و تاريخ الاسلام 8/ 38 .