عبدالملك بن اَعْيَن. - راویان مشترک نسخه متنی

عبدالملك بن اَعْيَن.

183عبدالملك بن اَعْيَن.

( - پس از 121 ه . ق ).

كنيه: ابوضريس.

نسب: شيباني.

لقب: كوفي.

طبقه: ششم.

در ترجمه زرارة بن اعين كه شرح آن گذشت با منزلت والا و مقام ارجمند آل اعين در ميدان اخذ و نقل احاديث اهل بيت (ع)آشنا شديم و هم در آن جا اشاره رفت كه خاندان اعين، از جمله عبدالملك با بني شيبان ولاءِ حِلْف داشته اند و از اين روي (شيبانى) خوانده مي شوند.

متأسّفانه كتب رجالي شيعي و سنّي به ثبت ويژگي ها و نيز ابعاد گوناگون زندگي او نپرداخته اند، تنها در برخي از كتب اهل سنّت وي را فردي صاحب رأي و پيرو مكتب قياس در تفقّه بر شمرده اند و نيز همين نسبت را به برادرش (زراره) داده اند كه در ترجمه زراره به بررسي آن پرداخته ايم.

همگان، از جمله رجاليون اهل سنّت، بر شيعه امامي بودنِ او اتّفاق نظر دارند و حتّي برخى، چون ذهبي وي را از شيعيان غالي و افراطي دانسته اند.

از گفت و گوي ربيعة الرأي با امام صادق (ع)چنين برمي آيد كه او همانند ديگر برادران اش براي اخذ حديث از عراق به مدينه مي آمد و از خرمن دانش امام باقر (ع)و امام صادق (ع)خوشه ها برمي چيد. (1) .

عبدالملك و اهل بيت (ع)

از روايات كشّي برمي آيد كه وي مورد توجّه وعلاقه بسيار امام صادق (ع)بوده و آن حضرت پس از مرگ عبدالملك، در حقّ او دعايي بليغ فرموده است. (2) .

هم چنين امام صادق (ع)ضمن گفت و گويي با زراره، عبدالملك را دعا كردند و فرمودند: هنوز شخصي مانند عبدالملك نيامده است تا جاي خالي او را پر كند. (3) .

طبقه و منزلت روايي عبدالملك .

رجاليون شيعي متفقاً وي را كه از طبقه ششم راويان است، به بزرگي و جلالتِ قدر ستوده اند، امّا رجاليون اهل سنّت درباره وي دوگونه اظهار نظر كرده اند.

افرادي چون: ابن معين و سفيان وي را تضعيف، امّا بسياري ديگر مانند: ابن حجر، ابن حبّان و ابوحاتم وي را توثيق يا تصديق كرده اند و به نظر مي رسد آن ها كه در مقام تضعيف وي برآمده اند، بيش تر به عقايد كلامي و تشيع او نظر داشته اند تا به شخصيّت اخلاقي و تشكيك در راست گويي وى.

برقى، او را از اصحاب امام باقر (ع)بر شمرده است، كشّي وشيخ طوسي علاوه بر اين، او را از صحابيان امام صادق نيز دانسته اند.و ي از كساني مانند: ابو وائل، ابن شدّاد، ابن اُذينه، ابوحرب بن ابي الاسود و ابوعبدالرحمن سُلَمي نقل حديث كرده است و ابن سُمَيْع، سفيان ثورى، سفيان بن عيينه، محمّد بن اسحاق بن يسار، عبدالملك بن ابي سليمان و ديگران از او روايت كرده اند.

احاديث وي در صحاح شش گانه اهل سنّت و نيز در كتاب من لا يحضره الفقيه و تهذيب نقل شده است. (4) .

كسي به تاريخ درگذشت وي تصريح نكرده است. تنها ذهبي وي را در تاريخ الاسلام در شمار طبقه سيزدهم راويان (بنابر ملاك وي در اين كتاب) نام برده و در شمار درگذشتگان بين سال هاي 121 - 130ه.ق. دانسته است.

منابع ديگر

كتاب التاريخ الكبير 5/ 405؛ رجال برقي 10؛ كتاب الضعفاء الكبير 3/ 33؛ الجرح والتعديل 2 ق 343/ 2؛ كتاب الثقات 7/ 94؛ كامل الزيارات 60 (باب 17 ح 4)؛ رجال طوسي 128، 233؛ تهذيب الاحكام 9/ 368 (ح 1315)؛ خلاصة الاقوال 115؛ رجال ابن داوود 229؛ تهذيب الكمال 18/ 282؛ تاريخ الاسلام 8/ 167؛ ميزان الاعتدال 2/ 651؛ تهذيب التهذيب 6/ 385؛ تقريب التهذيب 1/ 517؛ منهج المقال 215؛ مجمع الرجال 4/ 102؛ جامع الرواة 1/ 519؛ تنقيح المقال 2/ 228؛ معجم رجال الحديث 11/ 14؛ قاموس الرجال 6/ 181 (چاپ قديم)؛ مستدركات علم رجال الحديث 5/ 141.

1. رجال كشّى / ش 271.

2. همان / ش 300.

3. همان / ش 301.

4. نك: من لا يحضره الفقيه 4/ 345؛ رجال صحيح البخاري 2/ 862 و رجال صحيح مسلم 1/ 432.