راویان مشترک نسخه متنی

ابان بن عثمان بن يحيي.

2
ابان بن عثمان بن يحيي.

( - حدود 150ه.ق).

كنيه:().

نسب: بجلي.

لقب: احمر، لوُلوُئى، كوفي.

طبقه: هفتم.

ابان را به جهت انتسابش به طايفه بجيله از طرف مادر و يا به جهت هم پيماني او با آن طايفه، بجلي لقب داده اند. او كه از اهالي بصره بود پس از مهاجرت به كوفه در همان جا تا پايان عمر ساكن شد.

كشّي مذهب او را ناووسي دانسته است (1) ، ولي برخي چون مامقانى، سيدمحسن امين و آية الله خوئي اين نسبت را رد كرده اند زيرا ابان از اصحاب امام كاظم (ع)بوده و از آن حضرت روايات زيادي دارد در صورتي كه ناووسيه بر امامت امام صادق (ع)توقف كرده و ائمه پس از آن حضرت را به عنوان امام قبول ندارند. و نيز كسي از اصحاب رجال شيعه ميان روايات وي از امام صادق (ع)و امام كاظم (ع)تفاوتي قائل نشده است. به علاوه، ناووسي بودن او مستند به قول علي بن حسن فطحي است و قول چنين شخصي براي اثبات مذهب وي معتبر نيست (2) .

او از جمله مصنفان شيعي است كه داراي كتابي بزرگ در تاريخ اسلام، مشتمل بر ولادت، مغازى، وفات پيامبر(ص) ، حادثه سقيفه و ديگر حوادث و نيز داراي اصل و جامع روايي بوده است.

طبقه و منزلت روايي ابان.

كشي پس از ذكر نام ابان در ميان فقهاي اصحاب امام صادق (ع)،نسبت به تصحيح تمام روايات او و پنج تن ديگر از اصحاب آن حضرت (جميل بن دراج، عبدالله بن سكان، عبدالله بن بكير، حمادبن عثمان و حمادبن عيسى) ادعاي اجماع كرده است. اين ادعا، مستند توثيق علماي رجالي شيعي پس از كشي است هر چند كه درباره مدلول آن بحث هاي دامنه داري صورت گرفته است.

علامه با تكيه بر اين اجماع، روايات ابان را در عين پذيرشِ انحرافِ مذهبي اش معتبر مي داند. شوشتري و ديگران نيز با استناد به همان اجماع او را توثيق كرده اند. مامقاني علاوه بر آن، روايت احمدبن محمد بن ابي نصر و روايت جعفربن بشير از ابان - كه درباره آن ها آمده است: (احمدبن محمد لايَروي اِى عَن ثقة و جعفربن بشير رَوي عَن الثِّقات وَ رَوَوا عَنْه) - را دلايل ديگري بر توثيق ابان دانسته است.

شيخ صدوق(ره) وي را در مشيخه خود نام برده و بدين ترتيب تلويحاً او را توثيق كرده است. به علاوه، نام وي در اسناد كامل الزيارات نيز آمده است. هر چند شيخ طوسي و برقي او را تنها در زمره اصحاب امام صادق (ع)آورده اند، نجاشي وي را از راويان امام كاظم (ع)نيز دانسته است.

با اين كه عقيلى، ابان را در كتاب الضعفاء الكبير ذكر كرده است، ابن حبّان نام وي را در كتاب الثقات خود آورده و در عين حال داراي خطا و اشتباه نيز دانسته است. ذهبى، اعتبار اين راوي را مورد ترديد قرار داده است، ليكن او را متروك نمي داند.

ابان از كساني چون: امام صادق(ع)، امام كاظم(ع)، ابوبصير، ابو ايوب، حمزة بن صياد، عبد السلام بن نعيم، عطاء بن سائب، فضيل بن يسار، محمدبن مسلم و محمد واسطي روايت كرده است.و از او كساني چون: محمدبن وليد، علي بن حكم، حسن بن علي وشاء، محسن بن احمد، محمدبن زياد ازدى، حسن بن محمدبن سماعة، احمدبن محمدبن ابي نصر و جعفربن بشير روايت كرده اند.

احاديث وى، در برخي جوامع روايي چون: الكافى،تهذيب الاحكام و من لايحضره الفقيه آمده است.

ابان از عبدالسلام بن نعيم نقل مي كند كه به امام صادق (ع)گفت: وارد خانه شدم و دعايي جز صلوات بر پيامبر(ص) و خاندانش (ع)بر زبانم نبود. امام (ع)فرمود: (كسي دعايي برتر و با فضيلت تر از دعاي تو را بر زبان نياورده است) (3) .

از آنچه گذشت معلوم مي شود كه وي از طبقه هفتم راويان بوده و در حدود سال 150 هجري وفات يافته است.

منابع ديگر.

رجال برقي 39؛ كتاب الضعفاء الكبير1/ 37؛ كتاب الثقات 8/ 131؛ امالي صدوق 5؛ رجال نجاشى / ش 7؛ رجال طوسي 152؛ فهرست طوسي 18؛ خلاصة الاقوال 21؛ ميزان الاعتدال 1/ 10؛ لسان الميزان 1/ 24؛ رجال ابن داوود 11؛ قاموس الرجال 1/ 73 (چاپ قديم)؛ منهج المقال 17؛ تأسيس الشيعه 154و 235.

1. اختيار معرفة الرجال / ش 659، 705 و773.

2. تنقيح المقال 5/ 1 و8؛ اعيان الشيعه 100/ 2 و معجم رجال الحديث 160/ 1.

3. الكافي 494/ 2.