ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُوناً فَالْتَقَى الْماءُ عَلى‏ أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ" در مجمع البيان مى‏گويد:

كلمه" تفجير" به معناى شكافتن است، و" تفجير زمين" به اين معنا است كه زمين را بشكافند تا آب از آن بجوشد. و كلمه" عيون" جمع عين است، و عين، آن آبى را گويند كه از زمين بجوشد و مانند چشم جانداران بچرخد «1» (و به همين مناسبت اين كلمه در لغت هم به معناى چشم است و هم چشمه).

و معناى جمله اين است كه:

ما زمين را چشمه‏هاى شكافته شده كرديم كه از تمامى شكافهايش آب جوشيدن گرفت" فَالْتَقَى الْماءُ" در نتيجه آب آسمان و آب زمين بهم متصل شدند، و در به كرسى نشاندن امرى كه تقدير شده بود دست به دست هم دادند، يعنى به همان مقدارى كه خدا خواسته بود بدون كم و زياد، و بدون تندى و كندى اين معاضدت را انجام دادند.

بنا بر اين، كلمه" ماء" اسم جنسى است كه در اينجا آب آسمان و آب زمين از آن اراده شده، و به همين جهت نفرمود:

" ماءان- دو آب"، و مراد از" امرى كه مقدر شده بود" آن صفتى است كه خدا براى طوفان مقدر كرده بود.

" وَ حَمَلْناهُ عَلى‏ ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ" منظور از" ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ" كشتى است و كلمه" ألواح" جمع لوح و به معناى تخته‏هايى است كه در ساختن كشتى به يكديگر متصل مى‏كنند، و كلمه" دسر" جمع دسار است، كه به معناى ميخ‏هايى است كه با آن تخته‏هاى كشتى را به يكديگر مى‏كوبند.

بعضى «2» از مفسرين در خصوص اين آيه معانى ديگرى ذكر كرده‏اند، ولى آن طور كه بايد با آيه سازگارى ندارد.

" تَجْرِي بِأَعْيُنِنا جَزاءً لِمَنْ كانَ كُفِرَ" يعنى كشتى مذكور زير نظر ما بر روى آبى كه محيط بر زمين شده بود مى‏چرخيد، و خلاصه ما مراقب و حافظ آن بوديم.

بعضى «3» از مفسرين گفته‏اند:

منظور از اينكه كلمه" عين- چشم" را جمع آورده، ديدگان اولياى خدا بوده، مى‏فرمايد كشتى زير نظر ملائكه‏اى كه ايشان را موكل بر آن كشتى كرده بوديم مى‏چرخيد.

(1) مجمع البيان، ج 9، ص 188.

(2) روح المعانى، ج 27، ص 83.

(3) مجمع البيان، ج 9، ص 189.