يعنى الى‏
الابد اين عمل، عمل آن عامل است، پس به همين جهت اگر در ظرف قيامت عمل به صورت آتش جلوه كند، تا ابد به جان عامل خود مى‏افتد، و اگر هم بگوييم تقدير كلام" انما تجزون جزاء ما كنتم تعملون" است، باز هم اين ملازمه صحيح است، و معنايش اين است كه ما از جايى ديگر آتش نياورده‏ايم، و اين آتش جزاى اعمال شما و آثار همان كارهايى است كه مى‏كرديد.

" إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَعِيمٍ" كلمه" جنت" به معناى بستانى است كه درختان، آن را پوشانده باشد.

(چون از ماده" جن" گرفته شده كه به معناى ستر است)، و كلمه" نعيم" به معناى نعمت بسيار است.

و معناى آيه اين است كه:

مردم با تقوا و آنها كه در زندگى از خدا پروا دارند در روز قيامت در بستانها سكونت مى‏كنند، و نعمتى فراوان بر آنان احاطه دارد.

معناى اينكه در وصف متقين بهشتى فرمود:
" فاكِهِينَ بِما آتاهُمْ رَبُّهُمْ ..."

" فاكِهِينَ بِما آتاهُمْ رَبُّهُمْ وَ وَقاهُمْ رَبُّهُمْ عَذابَ الْجَحِيمِ" كلمه" فاكهه" كه" فاكهين" از آن گرفته شده، به معناى مطلق ميوه است.

و بعضى «1» گفته‏اند:

به معناى همه ميوه‏ها، به جز انگور و انار است، وقتى گفته مى‏شود" فلان تفكه و يا فلان فكه" هم معنايش اين است كه ميوه را به يكديگر دادند، و هم اين است كه آن را تناول كرد، و در آيه شريفه به هر دو معنا تفسير شده.

بعضى «2» گفته‏اند:

يعنى اهل بهشت با يكديگر در باره نعمت‏هايى كه خداى تعالى به ايشان داده با هم گفتگو مى‏كنند.

و بعضى «3» ديگر معنا كرده‏اند به اينكه:

ميوه و فاكهه‏هايى را كه خدا به ايشان داده مى‏گيرند.

بعضى «4» هم گفته‏اند:

معنايش اين است كه:

از آن احسانها كه پروردگارشان به ايشان مى‏كند لذت مى‏برند. و برگشت اين معنا به همان معناى اول است.

بعضى «5» هم گفته‏اند:

معنايش اين است كه:

از آن چه خدا به ايشان داده شگفتى مى‏كنند. كه شايد برگشت اين هم به معناى دوم باشد.

و اگر كلمه" ربهم" را در جمله‏اى كوتاه دوباره آورد، براى اين است كه بفهماند پروردگارشان به ايشان عنايتى دارد.

(1 و 2 و 3) مفردات راغب، ماده" فكه".

(4) تفسير كشاف، ج 4، ص 410.

(5) تفسير قرطبى، ج 17، ص 165.