ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ" كلمه" حاصب" به معناى بادى است كه با خود، ريگ و سنگ بياورد، و مراد از آن، بادى است كه بر قوم لوط مسلط شد، و سجيل منضود بر سر آنان ريخت.

در مجمع البيان مى‏گويد:

كلمه" سحر" زمانى كه نكره باشد (و با تنوين استعمال شود) به معناى سحرى از سحرها است، در اين حال گفته مى‏شود" رأيت زيدا سحرا من الاسحار- من زيد را در سحرى از سحرها ديدم" ولى هنگامى كه منظورت از آن سحر همين امروز باشد (بدون تنوين استعمال مى‏شود) مثلا مى‏گويى" أتيته بسحر" و" أتيته سحر" «1». و معناى آيه روشن است.

" نِعْمَةً مِنْ عِنْدِنا كَذلِكَ نَجْزِي مَنْ شَكَرَ" كلمه" نعمة" مفعول له براى فعل" نجيناهم" است، و معنى مجموع فعل و مفعولش اين است كه:

ما ايشان را نجات داديم، براى اينكه اين نجات نعمتى باشد از ناحيه ما، نعمتى كه ايشان را بدان اختصاص داديم، چون ايشان نسبت به ما شاكر بودند، و جزاى شكر در درگاه ما نجات است.

" وَ لَقَدْ أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنا فَتَمارَوْا بِالنُّذُرِ" ضمير فاعلى در جمله" أنذرهم" به لوط بر مى‏گردد، و معناى جمله اين است كه:

لوط ايشان را انذار كرد. و كلمه" بطشه" به معناى گرفتن و دستگير كردن با شدت است، و كلمه" تمارى" كه مصدر فعل" تمارى" است به معناى اصرار بر جدال، و طرف را به شك انداختن است، و كلمه" نذر" به معناى انذار است.

و معناى آيه اين است كه:

سوگند مى‏خورم كه لوط قوم خود را از دستگير كردن به شدت ما زنهار داد، ولى آنها با وى در انذار و زنهارش مجادله كردند.

" وَ لَقَدْ راوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذابِي وَ نُذُرِ" منظور از" مراوده قوم لوط از ميهمانان او" اين است كه از او خواسته‏اند ميهمانان خود را كه همان فرشتگان باشند تسليم ايشان كند، و منظور از" طمس ديدگان ايشان" محو ديدگان ايشان است، و در جمله" فَذُوقُوا ..." التفاتى از غيبت به خطاب شده، چون در اول آيه قوم لوط غايب فرض شده بودند، و در اين جمله روى سخن به خود آنان كرده، مى‏فرمايد:

پس بچشيد عذاب مرا، و غرض از اين التفات اين بوده كه بيشتر توبيخشان كرده باشد، و كلمه‏
" نذر" مصدرى است به معناى اسم مفعول (البته مفعول به) يعنى آن چيزى كه مردم را با آن انذار مى‏كنند، و آن عبارت است از عذاب، و معناى آيه روشن است.

(1) مجمع البيان، ج 9، ص 192.