ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

مى‏خواهد بفرمايد:

براى قيام قيامت يك امر او كافى است، به محض اينكه امر كند خلايق همه دوباره موجود مى‏شوند، و بعث و نشور محقق مى‏گردد، پس اين آيه شريفه متمم همان حجتى است كه با جمله" إِنَّا كُلَّ شَيْ‏ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ" اقامه كرده بود.

در نتيجه مفاد آيه اولى اين مى‏شود كه:

عذاب كفار به آتش بر وفق حكمت است، و از نظر اراده الهى به هيچ وجه تغيير پذير نيست، چون اين نيز يكى از مصاديق قدر است.

و مفاد آيه مورد بحث اين است كه:

تحقق قيامت كه كفار در آن معذب مى‏شوند، و يا به عبارتى به كرسى نشستن اراده الهى و تحقق متعلق اراده او در اين باره هيچ هزينه‏اى براى خداى سبحان ندارد، چون در اين جريان همين مقدار كافى است كه خدا يك بار امر كند، آرى امر او چون لمح به بصر است.

" وَ لَقَدْ أَهْلَكْنا أَشْياعَكُمْ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ" كلمه" اشياع" جمع شيعه است، و مراد از آن- به طورى كه گفته‏اند «1»- اشباه و امثال در كفر و تكذيب انبياء از امت‏هاى گذشته است، و مراد از اين آيه و دو آيه بعدش تاكيد حجت سابق است، كه بر اين معنا اقامه كرده بود كه عذاب خدا به طور قطع شامل ايشان مى‏شود.

و حاصل معناى آيه اين است كه:

آن انذارى كه شما را از عذاب دنيا و آخرت كرديم صرف خبرى نبود كه به شما داده باشيم، و از اين باب نبود كه با شما حرفى زده باشيم، اين امثال و هم مسلكان شما از امت‏هاى گذشته‏اند كه اين انذار در آنان شروع شد، و ما هلاكشان كرديم، و به عذاب دنيائيشان مبتلا ساختيم، و به زودى عذاب آخرت را خواهند ديد، چون اعمالشان همه نوشته شده و در نامه‏هاى محفوظ نزد ما ضبط گرديده، به زودى بر طبق آن نوشته‏ها به حسابشان مى‏رسيم، و به آنچه كرده‏اند جزاشان مى‏دهيم.

" وَ كُلُّ شَيْ‏ءٍ فَعَلُوهُ فِي الزُّبُرِ وَ كُلُّ صَغِيرٍ وَ كَبِيرٍ مُسْتَطَرٌ" كلمه" زبر" به معناى نامه‏هاى اعمال است، و تفسير آن به لوح محفوظ بسيار سخيف و بى‏معنا است، و مراد از" صغير" و" كبير" اعمال صغير و كبير است از سياق آيه همين استفاده مى‏شود.

" إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ" يعنى پرهيزكاران در بهشت‏هايى عظيم الشان و وصف ناپذير و نهرى اين چنين قرار دارند.

(1) روح المعانى، ج 27، ص 95.