رسول خدا (ص) فرمود:

بيا و بشنو كه اين آيه هم نازل شده:

" ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ".

آگاه باش كه از آدم تا من جزء ثله اولين است، و امت من ثله آخرين است، و ما هنوز ثله خود را تكميل نكرده‏ايم، وقتى تكميل مى‏شود كه بتوانيم شتران خود را در بيابانهاى سودان بچرانيم. (و يا سودانيان ما را در چراندن شتران كمك كنند) در حالى كه از گويندگان لا اله الا اللَّه باشند، و شهادت دهند كه براى خدا شريكى نيست.

سيوطى بعد از نقل اين حديث مى‏گويد:

ابن ابى حاتم اين حديث را به وجهى ديگر و بدون سند از عروة بن رويم نقل كرده است «1».

توضيحى راجع به روايتى كه بر نسخ آيه:
" ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ" با آيه:
" ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ" دلالت دارد

و در همان كتاب آمده كه ابن مردويه از ابو هريره روايت كرده كه گفت:

وقتى آيه" ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ" نازل شد، اصحاب رسول خدا (ص) اندوهناك شدند، و پيش خود فكر كردند كه به جز اندكى از ما از امت محمد نيست.

(چون مى‏فرمايد:
مقربون جمع كثيرى از گذشتگان، و اندكى از آيندگانند، و ما آيندگان آن گذشتگانيم)

و به همين جهت ظهر همان روز اين آيه نازل شد كه:

" ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ"، تا ثله اولين و ثله آخرين به اندازه هم و مقابل هم شوند، در نتيجه آيه" ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ" نسخ شد «2».

مؤلف

زمخشرى در كشاف در تفسير اين آيه مى‏گويد:

اگر بگويى كه در حديث آمده همين كه اين آيه نازل شد مسلمانان ناراحت شدند، و هم چنان اظهار ناراحتى مى‏كردند، رسول خدا (ص) به طور مداوم به پروردگار خود مراجعه مى‏كرد، تا آيه" ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ" نازل شد، در پاسخ مى‏گويم:

اين حديث به دو دليل درست نيست، اول اينكه اين آيه شريفه با كمال وضوح در باره سابقين است، كه مى‏فرمايد:

در اولين زياد بودند، و در آخرين كمتر. و آيه دوم كه مصاديق خود را در اولين و آخرين بسيار دانسته مربوط به اصحاب يمين است، و لذا مى‏بينيد كه اين طبقه را و وعده‏اى را كه به ايشان داده با حرف" واو" بر طبقه سابقين و وعده‏اى كه به ايشان داده عطف كرده است.

(1) الدر المنثور، ج 6، ص 154.

(2) الدر المنثور، ج 6، ص 155.