ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

مؤلف

مراد از اين علم، چيزى نظير علم ما كه عبارت است از صورتهاى ذهنى، نيست، و علم او به عالمى كه بعدها آفريد نظير علم يك معمار به قيافه خانه‏اى كه بعدها مى‏خواهد بسازد نيست، يك معمار وقتى مى‏خواهد خانه‏اى را بسازد صورتى از آن خانه را در ذهن خود ترسيم نموده، طبق آن نقشه بنا را مى‏سازد، به طورى كه اگر بعد از ساختنش خرابش كرد، باز آن صورت ذهنى به حال خود باقى است، چنين علمى را علم كلى مى‏نامند، كه در مورد خداى تعالى صدقش محال است، بلكه علم او عبارت است از ذات او، و ذاتش عين علم او به معلومات است، و وقتى هم كه معلوم در خارج تحقق مى‏يابد ذات آن معلوم عين علم‏
خداى تعالى به آن است چيزى كه هست علم اولى علم ذاتى و صفت ذات اوست، و علم دومى علم فعلى و صفت فعل اوست.

و در همان كتاب خطبه‏اى از امير المؤمنين (صلوات اللَّه عليه) نقل كرده، و در آن آمده كه علم خدا به وسيله ابزار و آلات نيست، و جز به ذات او نمى‏باشد، و بين او و معلوماتش علمى كه غير ذات او باشد واسطه نيست «1».

مؤلف

منظور از اين كلام اين است كه:

ذات خداى تعالى عين علم او است، نه اينكه صورت علميه‏اى زايد بر ذات او واسطه باشد.

(1) توحيد صدوق، ص 72، ح 27.