و نيز فرموده:

" يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً" «1»

و باز فرموده:

" يَوْمَ لا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعى‏ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا" «2».

مفسرين در تفسير مفردات اين آيه اقوالى مختلف دارند، كه به خاطر بى‏دليل بودن آنها در لفظ خود آيه، از نقلش صرفنظر كرديم، و به زودى تفسيرى كه در روايات از آنها شده در بحث روايتى آينده از نظرتان خواهد گذشت.

" بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها"- اين قسمت از آيه حكايت بشارتى است كه در روز قيامت به مؤمنين و مؤمنات مى‏دهند، و دهنده آن ملائكه است، كه به دستور خداى تعالى و تقدير او مى‏گويند:

بشارتتان امروز جناتى است كه از دامنه آنها نهرها جارى است، و شما در آن جاودانيد. و مراد از بشارت مژده خوشحال كننده است، كه در آيه همان بهشت است. و بقيه الفاظ آيه روشن است.

" ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ"- اين جمله حكايت كلام خود خداى تعالى است، و اشاره با كلمه" ذلك" به مطالب گذشته است كه عبارت بود از پيش رفتن نور آنان و بشارتشان به بهشت، ممكن هم هست جمله مورد بحث را تتمه كلام ملائكه گرفته و اشاره مذكور را به همان جنات و خلود در آنها دانست.

تقاضاى منافقان از مؤمنان در قيامت، و جوابى كه به آنان داده مى‏شود:
به دنيا برگرديد و نور به دست آوريد

" يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ ..."

كلمه" نظر" كه مصدر فعل" انظرونا" است، اگر بدون وسيله حرف" الى" مفعول بگيرد، معناى انتظار و نيز معناى مهلت دادن را مى‏دهد، و اگر با حرف" الى" متعدى شود، مثلا گفته شود:

" فلان نظر اليه- فلانى به آن نظر كرد"، معناى نگاه كردن را مى‏دهد، و اگر با حرف" فى" متعدى شود معناى دقت و تامل را مى‏دهد، و كلمه" اقتباس" كه مصدر فعل" نقتبس" است به معناى گرفتن قبسى (قطعه‏اى) از آتش است.

و از سياق آيه چنين بر مى‏آيد كه منافقين و منافقات در روز قيامت در ظلمتى هستند كه از هر سو احاطه‏شان كرده و مانند خيمه‏اى محاصره‏شان نموده. و نيز برمى‏آيد كه مردم در آن روز مجبور به رفتن به سوى خانه جاودانه خويشند. چيزى كه هست مؤمنين و مؤمنات اين مسير را با نور خود طى مى‏كنند، نورى كه از جلو ايشان و به سوى سعادتشان در حركت است،
در نتيجه راه را مى‏بينند، و هر جا آن نور رفت مى‏روند تا به مقامات عاليه خود برسند، و اما منافقين و منافقات كه فرو رفته در ظلمتند نمى‏توانند راه خود را طى كنند، و نمى‏دانند به كدام طرف بروند.

(1) روزى كه مردم با تقوا را براى ورود به درگاه رحمان محشور مى‏كنيم. سوره مريم، آيه 85.

(2) روزى كه خداى تعالى پيامبر و آنان را كه به وى ايمان آورده‏اند خوار نمى‏كند، بلكه نورشان از پيش و به سوى سعادتشان به حركت در مى‏آيد، مى‏گويند:
پروردگارا نورمان را تكميل كن. سوره تحريم، آيه 8.