وجوه متعدد در معناى آيه:

" ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتابٍ ..."

" ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها ..."

كلمه" مصيبت" به معناى واقعه و حادثه‏اى است كه به انسان يا هر چيز اصابت كند، و اسم فاعل از مصدر اصابت است، و از اصابه تير به هدف منشا گرفته، و هر چند اصابه حادثه از نظر مفهوم اعم است، هم شامل اصابه حوادث خير مى‏شود و هم اصابه حوادث شر، و ليكن استعمال آن در شر غلبه دارد، در نتيجه هر وقت كلمه" مصيبت" اطلاق شود بلاء و گرفتارى به ذهن تبادر مى‏كند، و در آيه مورد بحث هم به همين معنا است، و مراد از" مصيبتى كه در زمين و از ناحيه آن به انسانها مى‏رسد" قحطى و آفت ميوه‏ها و زلزله‏هاى ويرانگر و امثال آن است، و مراد از" مصيبتى كه به جان آدمى روى مى‏آورد" بيمارى و جراحت و شكستن استخوان و مردن و كشته شدن و امثال آن است، و مراد از" برء" كه مصدر فعل" نبرأها" است خلقت از عدم است، و ضمير در فعل مذكور به مصيبت بر مى‏گردد.

ولى بعضى «1» از مفسرين گفته‏اند:

ضمير مذكور به" انفس" برمى‏گردد.

و بعضى «2» ديگر گفته‏اند:
به كلمه" ارض".

و بعضى «3» ديگر گفته‏اند:

به همه اين سه كلمه، يعنى" ارض" و" انفس" و" مصيبت" برمى‏گردد.

مؤيد احتمال اول كه همان برگشتن ضمير به مصيبت باشد اين است كه مقام آيه مقام بيان مصائبى است كه در دنيا واقع مى‏شود، و باعث نقصى در اموال و انفس مى‏گردد، و اين نيز باعث مى‏شود كه مردم از انفاق دست برداشته از شركت در جهاد تخلف كنند.

و مراد از" كتاب" لوحى است كه در آن همه آنچه بوده و هست و تا قيامت خواهد بود نوشته شده، هم چنان كه آيات و روايات هم بر آن دلالت دارد، و اگر از ميان مصائب تنها به آنچه از زمين و از وجود خود انسانها ناشى مى‏شود اكتفاء كرد براى اين بود كه گفتگو در باره آنها بود.

بعضى «4» از مفسرين گفته‏اند:

اگر مصيبتى را مقيد كرد به قيد در زمين و در انفس،
براى اين بود كه مطلق مصائب در لوح محفوظ نوشته نشده، چون لوح متناهى است، ولى حوادث نامتناهى است، و معلوم است كه متناهى گنجايش آن را ندارد كه ظرف غير متناهى شود.

(1 و 2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 27، ص 186.