ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" وَ قَفَّيْنا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ آتَيْناهُ الْإِنْجِيلَ وَ جَعَلْنا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً"- واژه" رأفت"- به طورى كه گفته‏اند «1»- با واژه رحمت مترادفند.

ولى از بعضى «2» ديگر نقل شده كه ميان آن دو فرق گذاشته و گفته‏اند:

رأفت در مورد دفع شر، و رحمت در مورد جلب خير استعمال مى‏شود.

و ظاهرا مراد از قرار دادن رأفت و رحمت در دلهاى پيروان عيسى (ع) اين باشد كه خدا آنان را موفق به رأفت و رحمت در بين خود كرده، در نتيجه بر پايه كمك به يكديگر و مسالمت زندگى مى‏كردند، هم چنان كه ياران پيامبر اسلام را نيز به اين خصلت ستوده و فرموده:
" رُحَماءُ بَيْنَهُمْ" «3».

بعضى «4» هم گفته‏اند:

مراد از قرار دادن رأفت و رحمت در دلهاى آنان اين است كه ايشان را امر بدان نموده، و تشويق در آن فرموده، و وعده ثواب در مقابل آن داده است.

" وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ"- كلمه" رهبانيت" از ماده" رهبت" به معناى خشيت و ترس است، و عرفا اطلاق بر ترك دنيا مى‏شود، به اينكه كسى رابطه خود را از مردم قطع كند و يكسره به عبادت خدا بپردازد، و انگيزه‏اش از اين كار خشيت از خدا باشد. و كلمه" ابتداع" به معناى اين است كه انسان چيزى را جزو دين كند كه جزو دين نباشد، سنت و عملى را باب كند كه در هيچ دينى نبوده باشد، و جمله" ما كتبناها عليهم" در معناى پاسخ از سؤالى تقديرى است.

گويا كسى پرسيده:

معناى بدعت‏گذارى آنان چيست؟

فرموده:
اينكه چيزى را جزو دين كنند كه ما بر آنان ننوشته‏ايم.

و معناى آيه اين است كه:

پيروان مسيح (ع) از پيش خود رهبانيتى بدعت نهادند كه ما آن را براى آنان تشريع نكرده بوديم.

" إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها"- اين استثنا به اصطلاح استثنايى است منقطع، و معنايش با جمله قبل اين است كه ما آن رهبانيت را بر آنان واجب نكرده بوديم،
ليكن خود آنان براى خوشنودى خدا و به دست آوردن رضوان او آن را بر خود واجب كردند، ولى آن طور كه بايد همان رهبانيت خود ساخته را حفظ نكردند، و از حدود آن تجاوز كردند.

(1 و 2) روح المعانى، ج 27، ص 190.

(3) سوره فتح، آيه 29.

(4) مجمع البيان، ج 9، ص 243.